DVD-recensie

Onvolmaakte harmonie

 

© Siebe Riedstra, augustus 2015

 

Imperfect Harmony

Film van Carmen Cobos over Louis Andriessens Mysterieën (Engelstalig)

Home Screen 6417 • 76' •

 

Wanneer de mooiste concertzaal en het beste orkest ter wereld simultaan hun 125-jarig bestaan vieren hoort daar een compositie-opdracht bij. Daarvoor kun je natuurlijk de beste componist ter wereld uitkiezen, maar dat ligt politiek gevoelig. De beste Nederlandse componist dan maar? Vijftig jaar geleden zou dat politiek nog veel gevoeliger hebben gelegen, maar anno 2013 was de keuze klip en klaar. Alleen Louis Andriessen kwam voor zo'n opdracht in aanmerking. Er was wel een klein probleempje, want precies vijftig jaar geleden had diezelfde Louis Andriessen zich voorgenomen om geen noot meer te schrijven voor het instituut symfonieorkest. Niet alleen de orkestdirecties, de artistieke adviseurs en de chef-dirigenten, ook de broodmuzikanten die zich vrolijk maakten over zijn gekke noten konden hem gestolen worden.

Natuurlijk ging de opdracht naar Louis Andriessen, en zo werd de zoon geconfronteerd met de erfenis van de vader. Hendrik Andriessen was in 1962 net zo'n coryfee als zijn zoon een halve eeuw later zou zijn. Hij pende voor het 75-jarig bestaan van het Concertgebouworkest een briljante suite met de titel Mascherata. Het lijkt wel alsof hij daarin zijn vierentwintigjarige zoon alvast een spiegel voorhoudt - het is de enige partituur in zijn oeuvre die een berg slagwerk vereist en totaal niet Frans klinkt. Ook om alvast te wennen aan het idee dat een première tevens een dernière kan zijn: na het feestseizoen verdween vaders partituur in de onderste burolade. Een goede reden voor de zoon om zich niet te laten kennen. Met de belofte op zak dat een paar 'orkestvreemde' instrumenten geen belemmering zouden betekenen nam Louis Andriessen de uitdaging aan. Het resultaat is een grootschalige partituur van ruim een halfuur lengte - de titel van het werk begint net als Mascherata met een M. Mysteriën.

Cobos Films in co-production with AVRO presents Imperfect Harmony, is de koptekst van deze productie. Die Engelse tekst is ook meteen de binnenkomer waaraan menigeen zich gaande de film zal gaan storen. Aan het Engels van Louis mankeert niets, maar om daar nou meteen maar de voertaal van de gehele documentaire van te maken? Voor een Nederlands publiek (en dat is waarschijnlijk in de meerderheid) voelt door Nederlanders gesproken Engels met Hollandse ondertitels niet echt natuurlijk aan. Ook niet vanzelfsprekend was de samenwerking tussen chef-dirigent Mariss Jansons en de componist. De Nederlandse hoestekst (er is geen booklet) legt daarop in het bijzonder de nadruk. "In de film volgen we Andriessen en Jansons op de voet en zijn we getuige van de laatste dagen van hun gespannen verstandhouding. Met krap een week repetitietijd voor de wereldpremière moeten ze hun radicaal verschillende opvattingen op één lijn zien te krijgen." Vandaar de titel Imperfect Harmony.

Wie het orkestvak van dichtbij kent zal zich verbazen over de term 'radicaal verschillende opvattingen'. Er is een partituur, er zit een voortreffelijk orkest klaar en de dirigent stelt zich in alle opzichten dienstbaar op. Tot zover is er niets aan de hand. Eén saillante scène maakt veel duidelijk: wanneer Jansons aan de componist vraagt of de fluit in die en die maat misschien een foute noot in zijn partij heeft staan geeft Andriessen niet thuis en loopt mopperend terug naar zijn plaats in de zaal. 'zeikerd...... schoolmeester'. Uit andere beelden mogen we afleiden dat Louis het voortreffelijk kan vinden met de slagwerkers en de koperblazers, en dat sommige strijkers zich rot zitten te vervelen. Dat de harpistes zich uit de naad werken om de in kwarttonen uit elkaar gestemde instrumentale partijen goed te laten samenklinken met de blazers is al net zo evident als het feit dat dirigent Jansons perfect hoort waar die kwarttonen wel of niet een pietsje hoger of lager moeten. Kortom, orkestbusiness as usual.

Er is nogal wat commentaar geweest op het feit dat het wat Mysteriën betreft bij één uitvoering is gebleven, maar laten we eerlijk zijn, met zo'n stuk op toernee gaan is logistiek vrijwel ondoenlijk. Het orkest heeft zich echter maximaal gerevancheerd in het verspreiden van geluids- en beeldregistraties. Naast deze documentaire, die overigens slechts fragmenten van het concert laat zien, is er een complete geluidsregistratie opgenomen in de jongste Anthology van het KCO, Mariss Jansons Live 1990-2014 (hier besproken door collega Niek Nelissen). In aflevering 6 van de serie Horizon is een beeldopname op DVD als bonus toegevoegd, die ook te zien is als onderdeel van het online magazine RCO Editions nr. 13.

_____________________________
Op 15, 17 en 18 oktober a.s. staat Mysteriën op de lessenaar bij het Los Angeles Philharmonic Orchestra. Chef Gustavo Dudamel dirigeert.

 


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links