Mahler Kerstmatinees + documentaire Bernard Haitink - een dirigentenleven. Roberta Alexander, Carolyn Watkinson (alt), Maria Ewing (sopraan), Jard van Nes (alt), Benjamin Luxon, Tom Krause (bariton), Groot Omroepkoor, Noord-Hollands Jongenskoor en Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Bernard Haitink. Universal 00289 4428713 (4 dvd's).

Naar aanleiding van de vijftigjarige verbintenis van de inmiddels 77-jarige Bernard Haitink met het Koninklijk Concertgebouworkest brengt Universal onderstaande dvd-uitgave uit van zijn onvergetelijke en steevast op de eerste kerstdag gegeven Mahler-vertolkingen, die tussen 1977 en 1987 in de Grote Zaal van het Amsterdamse Concertgebouw werden gegeven en grotendeels onder regie van Hans Hulscher voor tv werden vastgelegd. Legendarische uitvoeringen waren dat, die al eerder in de serie Dutch Masters in een doos op cd werden uitgebracht.

Overbodig te zeggen dat naar de dvd-uitgave reikhalzend werd uitgezien, al was het alleen maar om de hoogst expressieve gelaatsuitdrukkingen en dito gestiek van Haitink te kunnen bewonderen, fenomenen die hun uitwerking niet misten en resulteerden in de in de positiefste zin van het woord meest extreme Mahler-verklankingen die men zich kan voorstellen. Neem slechts de Negende uit 1987 die culmineert in de oorverdovende stilte gedurende welke Haitink zijn stokje laat vallen en waarin de maestro tot een weergave komt die de verpletterende uitvoering van hetzelfde opus in Amsterdam onder wijlen Leonard Bernstein van enkele jaren eerder haast doet vergeten. Maar neem ook de Tweede symfonie waarvan de huiveringwekkende crescendi in de finale vlak voor "Der Grosse Appel" gepaard gaan met een dermate demonische blik van Haitink, dat de koude rillingen je over de rug lopen. Of de Zevende waarin hij zijn tweede studio-opname uit 1982, en door Cornelis van Zwol in Luister terecht met een tien onderscheiden, in intensiteit nog weet te overtreffen. De interpretaties van de symfonieën 1, 3, 4 en 5 zijn niet minder imposant, en het valt daarom intens te betreuren dat de Zesde en Achtste symfonie alsmede Das Lied von der Erde in deze unieke combinatie niet meer konden worden gerealiseerd

De onwankelbare zekerheid die Haitink tijdens het musiceren uitstraalt staat haaks op de kwetsbaarheid van zijn optreden als de muziek eenmaal is verstomd. Dat blijkt niet alleen uit de meesterlijke in deze set toegevoegde NPS- documentaire van Hulscher, maar tevens uit het ovationele applaus na eerdergenoemde Negende, waarbij de toenmalige concertmeester Jaap van Zweden, in tegenstelling tot de andere lessenaaraanvoerders bij de strijkers, wel een opvallend korte en nuchtere handdruk krijgt; een gebaar dat meer zegt over Haitinks innerlijke zielenroerselen dan menige biografie vermag. Hoe dan ook, in zekere zin viel de positie van Haitink bij het KCO in 1987 te vergelijken met die van niemand minder dan Mahler voor zijn vertrek bij de Weense Staatsopera.

Tot zover het goede nieuws, want op de afwerking van deze uitgave valt wel een en ander af te dingen. De opnamekwaliteit is vaak uitstekend (Tweede en vooral Zevende symfonie) maar soms minder dan de cd-versie van Dutch Masters. Vooral bij de Negende viel me dat op, waar het geluid via de dvd vlakker tot ons komt. Misschien komt dit omdat de producers bij Universal het geheel tot iedere prijs op vier dvd's wilden uitbrengen, waarschijnlijk omdat het allemaal op een koopje moest. Veel ernstiger is - en dit had door controle kunnen worden voorkomen - dat de synchroniciteit tussen geluid en beeld hier en daar ernstig te wensen overlaat. Speciaal in het geval van de Negende is het effect dat hierdoor ontstaat dikwijls bizar (men hoort een bekkenslag om hem vervolgens dan pas te zien). In mindere mate is dit verschijnsel tevens bij de Vierde waarneembaar, waar bijvoorbeeld de muziek en de lipbewegingen van Ewing niet sporen. Volgens Universal ligt de problematiek wat de Vierde betreft aan de soort dvd-speler. Toeval of niet, de twee spelers (een in mijn computer en een in mijn huiskamer) sorteerden hetzelfde fenomeen. Universal geeft echter toe dat de synchronisatie bij de Negende niet goed is, zij het dat dit slechts voor de stereolaag geldt en niet voor Dolby Surround en DTS. Hoewel dit laatste klopt, verdient dit alles bepaald geen schoonheidsprijs. Het minste wat Universal zou moeten doen is het de koper voor deze gang van zaken waarschuwen door middel van een sticker op of een inlegvel in de set.

Bernard Haitink (Foto David Montgomery)