|
DVD-recensie Glenn Gould speelt Bach: Goldberg-variaties
© Aart van der Wal, september 2003
|
Glenn Gould speelt Bach: Goldberg-variaties BWV 988.New York 1981. Kleur/4:3. PCM stereo/Dolby Digital 5.1. Met Bach-biografie, geselecteerde Gould-discografie, portrettengalerij en toelichting (waaronder ook de door Gould verzorgde oorspronkelijke toelichting bij de lp-uitgave uit 1955). Engels gesproken. Andere talen: Duits/Frans. Geen boekje bijgesloten. Sony Classical SVD 48424 • 59' • Er is véél over deze pianist geschreven, waaronder de meest uiteenlopende kritieken, maar niemand zal ontkennen dat Glenn Gould een wel heel bijzonder fenomeen was en niet in de laatste plaats door zijn Bach-vertolkingen. Excentriek of niet, zijn Bach-spel zet aan tot nadenken. Er is tamelijk veel beeldmateriaal van en over Gould, maar deze video-opname uit april en mei 1981 mag toch eigenlijk niet in de collectie ontbreken, want hij toont ons de rijpe Gould in de meest uiteenlopende houdingen en expressies. De eerste opname uit 1955 (alleen op cd) werd bijna legendarisch maar deze mag er ook zijn. De video-registratie kwam tot stand in de bekende Columbia-studio aan 30th Street in New York. Menigeen zal in de ban raken van het technisch en intepretatief verbluffende pianospel dat hier vanuit diverse cameraposities wordt geëtaleerd. Aan de uitvoering gaat een kort gesprek tussen Gould en Bruno Monsaingeon vooraf. Beeld- en geluidskwaliteit zijn uitstekend, al is de klank van Goulds Steinway niet de fraaist denkbare. Ook de meeneuriënde Gould komt luid en helder uit de luidsprekers. Glenn Goulds vertolking van de Goldberg variaties is niet alleen boeiend
en pakkend (alleen al als demonstratie van Fingerfertigkeit), maar heeft
ook echt grootse kanten, al wordt over het eindresultaat verschillend
geoordeeld. Goulds talloze aficionados zullen dat resultaat klakkeloos
bewonderen. Maar relativerend moet worden opgemerkt dat de momenten van
agressieve staccato articulatie, de erg beweeglijke tempi, de merkwaardige
(en storende) vocalises niet ieders cup of tea zullen zijn. De dissidenten
zullen wijzen op een overdosis zelfbewustzijn en excentriciteit. Hoewel
er meer dan een kwart eeuw tussen beide officiële CBS opnamen ligt,
kan vrijwel elke 'stembuiging' uit de nieuwe opname worden herleid tot
de oude. Maar deze kenmerken zijn in de nieuwe opname verder ontwikkeld
en ze suggereren een grotere vertrouwdheid met het materiaal, met de muziek.
Het geheel maakt een wat bezonnener, introspectiever indruk, getuige met
name zijn voordracht van de aria zelf en de variaties nr. 15 en 25. In breder perspectief bezien moet ook worden bedacht dat nadat de piano het gedurende de 19e eeuw tot het instrument bij uitnemendheid voor het huiselijk musiceren, zowel als voor pianoleeuwen had gebracht, jongere componisten een hele nieuwe klankwereld ontsloten. Daarmee werd met terugwerkende kracht het levende voortbestaan van Bachs muziek voor toetsinstrument in de vorm van een concrete utopie gegarandeerd. Dat dit zo is danken we in hoge mate aan Gould, die in tegenstelling tot zovele andere pianisten niet trachtte op de vleugel een klavecimbel te imiteren, hoewel zijn vleugel wel vaak als klavecimbel klinkt maar dat lijkt eerder te danken aan een soort vervreemde pianotechniek die mijlenver afstaat van de opvatting van bijvoorbeeld een romantiserende Richter en die een dusdanig hoge graad van individualisering van het muzikale discours voert, dat sprake is van een toekomstgerichte congenialiteit. In menig opzicht is deze verklanking niet alleen uniek maar ook onweerstaanbaar;
hij biedt een uitzonderlijke Bachbeleving en de opname klinkt - de ouderwetse
knotsmicrofoons in aanmerking nemend - waarheidsgetrouw, zij het tamelijk
droog en 'close'. index |