Pierre Boulez and the Lucerne Festival Academy

Documentaire van Günter Atteln en Angelika Stiehler, gefilmd in Luzern, Parijs en Baden-Baden (augustus 2007 - september 2009)

Bonus: concertfragmenten met werken van Boulez en Debussy, opgenomen tijdens het Lucerne Festival 2009

Productie: Paul Smaczny

EuroArts 2058048

• 57' •(documentaire) + • 71' • (concertfragmenten)

---

Het was Alban Berg die vond dat nieuwe muziek gespeeld zou moeten worden als klassieke muziek en klassieke muziek als nieuwe muziek. Als er iemand is die dat al meer dan een halve eeuw in de praktijk heeft gebracht is het Pierre Boulez (1925) wel. Het komt er kort gezegd op neer dat de nieuwe muziek binnen het bestaande muziekbestel geen enkele kans van slagen heeft als ze slecht of nonchalant wordt uitgevoerd, als er geen 'ziel' achter zit. Daarmee hangt nog iets heel belangrijks samen: het 'contract van vertrouwen', zoals Boulez het omschreef in een van zijn interviews met collega Maarten Brandt (gebundeld in »Wegen naar Boulez. De meester in dialoog met de traditie« (Kampen, 1995 - her en der nog antiquarisch verkrijgbaar, o.a. bij www.boekwinkeltjes.nl).
Op de vraag naar aanleiding van de saaie programmering van verreweg de meeste orkesten antwoordde Boulez:

Hoe meer onzekerheid je aan het publiek toont, hoe minder je zult worden geaccepteerd. Zo werkt dat nu eenmaal. Waar het om gaat is, dat er een standpunt, een stellingname moet worden verdedigd. Daar is moed voor nodig. Een feit is echter, dat de meeste mensen pas overtuigd raken als je staat voor wat je wilt. Voor mij is het aan geen enkele twijfel onderhevig, dat het vertrekpunt voor een creatief artistiek beleid per definitie stoelt op wat ik 'een contract van vertrouwen' met het publiek zou willen noemen. Dat betekent dat iedereen ervan doordrongen is dat er geen willekeur in het spel is, maar dat je intenties als programmeur en interpreet zuiver zijn. Je brengt iets niet zomaar, maar omdat je het echt wilt uitvoeren. Waarom? Simpel, omdat je er met hart en ziel in gelooft. Een voorbeeld. In oktober '93 dirigeerde ik een programma met het Philharmonia Orchestra dat begon met Stravinsky's Scherzo fantastique. Een fraai stuk, dat voor een orkest heel moeilijk goed te spelen is. Het bevat in een notendop de beste elementen uit L'Oiseau de feu, dus orkestrale virtuositeit in de beste zin van het woord. Daarna de Trois nocturnes van Debussy, het Vioolconcert van Berg [...]. Ten slotte - en dat heb ik opzettelijk zo gedaan - het niet alleen voor de musici, maar ook voor het publiek meest veeleisende werk van deze productie: Messiaens Chronochromie.

Tijdens het programmaoverleg dat aan het concert voorafging werd door de orkestleiding voorgesteld om het stuk van Stravinsky aan het einde te plaatsen, als briljante uitsmijter. De achterliggende gedachte was dat het publiek anders niet tot het eind zou blijven. Maar Boulez hield voet bij stuk: Messiaen aan het slot. Wat bleek? Het bleek de juiste volgorde te zijn, het publiek bleef tot het eind. Terwijl het geen aparte productie betrof, maar een gewoon abonnementsconcert in Brussel.

Toen Boulez in 2004 samen met Michael Haefliger de »Lucerne Festival Academy« in het leven riep moet het een van zijn belangrijkste drijfveren zijn geweest: jonge musici uit de gehele wereld naar Luzern te halen om ze tijdens een intensieve zomercursus zo met het moderne en eigentijdse repertoire vertrouwd te maken dat onzekerheid plaats maakt voor zekerheid en moed, en vervolgens sprake is van dat 'contract van vertrouwen' met het publiek. Daarnaast wordt het festivalpubliek in de gelegenheid gesteld een kijkje achter de schermen te nemen en repetities, master classes en workshops bij te wonen. Voor solisten, orkestleden en dirigenten maar ook componisten is er volop gelegenheid zich onder onder de deskundige en altijd geïnspireerde leiding van Boulez en leden van zijn Ensemble intercontemporain in het eigentijdse repertoire verder te verdiepen en te bekwamen. Geen deelnemer die na afloop niet tot de conclusie komt dat hij met veel meer muzikale bagage uit Luzern vertrekt dan waarmee hij is aangekomen.

Wie dat thuis eens wil meebeleven kan niet beter doen dan deze indrukwekkende en zeer leerzame documentaire met tevens veel fraaie en representatieve concertfragmenten aanschaffen.

Pierre Boulez dirigeert het Lucerne Festival Academy Orchestra

---

index