DVD-recensie
Ein fester Burg ist unser Gott:
Christian Thielemann in Dresden
© Aart van der Wal, mei 2011
 |
Beethoven: Missa solemnis in D, op. 123
Krassimira Stoyanova (sopraan),
Elina Garanca (mezzosopraan), Michael Schade (tenor), Franz-Josef Selig (bariton),
Sächsischer Staatsopernchor Dresden,
Staatskapelle Dresden o.l.v. Christian Thielemann
Unitel Classica 705408 • 90' •
Live-opname: 13 februari 2010, Semper Oper, Dresden
Het lijkt er sterk op dat met de benoeming van Christian Thielemann als chef-dirigent van de Sächsische Staatskapelle Dresden de culturele bekrompenheid daar nog vastere grond onder de voeten heeft gekregen. Een toporkest (door Richard Wagner eens de 'Wunderharfe' genoemd), een niet minder glanzende opera en alles wat daarbij hoort, maar als het op programmering aankomt zo voorspelbaar, zo traditioneel en daarmee zo saai dat het bijna moet sterven t in pure klankschoonheid.
En heel veel klankschoonheid mag worden verwacht, als vanaf 2012 Thielemann 'am Pult' een groot aantal concerten en operavoorstellingen leidt, die de liefhebbers van het ijzeren repertoire ongetwijfeld naar adem zullen doen snakken.. Het gejuich na uiteraard heel veel Beethoven, Brahms, Richard Strauss, Wagner en Bruckner zal er niet van de lucht zijn. Thielemann heeft zich met zijn onmiskenbaar grote dirigeertalent met de beide voeten stevig in de muziekgeschiedenis verankerd en is daarmee dus onbetwistbaar de pendant van 'onze' Mariss Jansons, die op zijn vaste pleisterplaatsen Amsterdam en München de traditie eveneens zeer hoog in het vaandel heeft. En wie mocht menen dat er tussen Amsterdam en Dresden nog hoorbare kwaliteitsverschillen zijn, moet eerst maar eens goed naar Thielemann luisteren: hij hoort in zijn nieuwe orkest 'mendelssohnsche Leichtigkeit, wagnersche Opulenz, straussche Brillanz'. Kortom, het was gewoon liefde op eerste gehoor, die werd weerspiegeld in Thielemanns voortdurend gespeelde loftrompet over de 'kapel'.
Op 13 februari 2010 was daar het met 'Glanz und Brillanz' geboden voorproefje van wat nog komen zal: het herdenkingsconcert met Beethovens Missa Solemnis, naar aanleiding van het geallieerde bombardement op Dresden in de nacht van 13 op 14 februari 1945. Jammer alleen dat de traditie het weer moest winnen, want het had zo voor de hand gelegen om Rudolf Mauersbergers (1889-1971) Wie liegt die Stadt so wüst (uit zijn koorcyclus Dresden) en het Dresdner Te Deum uit te voeren. Mauersberger, toen leider van het koor van de Kreuzkirche in Dresden, zag tijdens de bommenregen niet alleen zijn kerk instorten, maar hij verloor daarbij ook nog een derde van zijn jongenskoor. Natuurlijk, in de Missa Solemnis wordt de oorlogstrom danig geroerd, klinken er waarschuwende trompetsignalen en wordt er gesméékt om vrede in het Agnus Dei, maar toch.
Over de uitvoering onder Thielemann vrijwel niets dan goeds, daar niet van. Onder zijn handen komt het werk niet alleen als een superieur gelaagde klanksculptuur (de beruchte koorfuga in het Gloria!) tot leven maar alles lijkt er ook op gericht om de diepzinnige relegiositeit ervan desnoods driedubbel te onderstrepen (het Benedictus, met die sublieme, feillos geïntoneerde vioolsolo van Matthias Wollong).
Thielemann, die zich in interviews afzet tegen de sterke vercommercialisering van het muziekbedrijf en niets opheeft met zijn van hot naar haar vliegende collega's verheft zich in deze Missa Solemnis als de graalridder die de graal allang heeft gevonden en met ontzagwekkende rust en overtuiging langs lange lijnen al even lange spanningsbogen trekt die aan het slot maar tot een uitkomst kunnen leiden: de absolute, maar dan ook echt absolute stilte, met respect aan de doden, waarin de muziek toch nog volop lijkt dóór te klinken. Wie op zoek is naar een hoogtepunt: het is onbegonnen werk, het zijn er zoveel, maar ik wil er een voor u uitlichten: de waarlijk hemelse cantilenen van het solistenkwartet in het 'Et incarnatus est', die naadloos passen in Thielemanns 'weltentrückte' vertolking. Ik zeg het Fidelio na: 'O Gott, welch' ein Augenblick!'
De volmaakte rust tijdens en na de uitvoering in de Semperoper stond overigens haaks op hetgeen zich buiten afspeelde: in de stad heerste een soort noodtoestand om daarmee aan duizenden neonazi's het hoofd te bieden die zich hadden verzameld om in optocht door de straten te marcheren. In het centrum hadden goedwillende Dresdenaren een lange menselijke ketting gevormd, als een vorm van tegenprotest, met daartussen een enorme politiemacht die paraat stond om voor- en tegenstanders van elkaar gescheiden te houden. Dona nobis pacem!