Martha Argerich - Evening Talks

Film van Georges Gachot en Pierre-Olivier Bardet

MEDICI 3073428 • 1.41' •

Formaat: 16:9 NTSC
Gesproken taal: Frans, Engels, Duits
Ondertiteling: Engels, Frans, Duits, Spaans, Portugees, Japans

1. Prologue
2. Film
3. Piazzolla
4. Composers
5. Piano Competitions
6 Schumann Piano Concerto
7. Chamber music
8. Credits
9. Extras

---

In het begin van de jaren zeventig viel ik bijna letterlijk van mijn stoel toen ik voor het eerst dit Argentijnse pianofenomeen hoorde in de sonate van Liszt (DG). Na vier maal draaien was de lp al volkomen versleten. Tegen zoveel explosief geweld was mijn pickup-element niet opgewassen. Ik bestelde er voor de zekerheid nog drie, maar besloot tegelijkertijd om uit te zien naar een element dat Martha Argerich tenminste aankon! Dat lukte me uiteindelijk met een Stanton-element: ik hoefde niet meer angstig af te wachten of het in het Grandioso en Stretta quasi Presto mis zou gaan. Met de Stanton bleven de meest extreme modulaties onaangetast en kon ik met een gerust hart tenminste een plaat op een verjaardag weggeven. Met de zekerheid dat de ontvanger dan vervolgens met hetzelfde probleem zou komen te zitten... In die tijd was haaifaai nog een nobel streven en was dit een van de lp's die werden gebruikt om audioapparatuur stevig aan de tand te voelen. De muziek werd dus misbruikt voor een lager doel, waarvan ik pas veel later tot inkeer kwam. Ze zijn er trouwens nog steeds: apparatuurliefhebbers, 'apparatsjiki', die muziek gebruiken om hun spulletjes te demonstreren. Natuurlijk verscheen Martha Argerichs eerste studio-opnamen voor DG met onder andere die fameuze Liszt-sonate alweer geruime tijd geleden in cd-vorm, in DG's The Originals serie, een heruitgave die haar vleugel nóg spectaculairder in de huiskamer plaatst.

Pianofenomeen

Martha Argerich is sindsdien dat grote pianofenomeen gebleven, een klasse apart. De getergde leeuwin in Ravel en Prokofjev, de strelende poëzie in Brahms en Chopin. Eigenlijk al tijdens haar leven een legende, deze commandeur in de orde van het pianospel en de muziekinterpretatie, die daar begon waar anderen eindigden, en dat eigenlijk nog steeds doet. Deze film dateert uit 2002, toen ze 62 was, het diepzwarte haar van toen is grijzer geworden, maar haar ogen flonkeren nog steeds zo als veertig jaar geleden en ze speelt nog steeds als een jonge godin, die de vele technische obstakels achteloos achter zich laat en gewoon doet wat ze meesterlijk kan: écht vertolken (wat veel meer inhoudt dan alleen maar pianospelen).

Zij is een van die musici die de ene na de andere muziekprijs in wacht sleepte (in het dvd-boekje staan ze allemaal keurig vermeld), wat naar mijn mening een terechte uiting van grote waardering is voor haar consistent geïnspireerde en hemelbestormende aanpak.

Evening Talks

In zijn begeleidende commentaar schrijft Gachot dat hij er twintig jaar van heeft gedroomd een film over en met Martha Argerich te maken. Die droom had een ferme basis: de invloed die Argerich had gehad op Gachots muzikale denken, de invloed die zij had gehad op zijn muzikale smaak. Voor hem bleven haar uitvoeringen van Beethovens Tweede pianoconcert en Bachs Partita in c in het geheugen gegrift. Hij kon zich die werken eigenlijk niet meer voorstellen zónder de interpretatie van Argerich.

Gachots aanpak was bepaald niet alledaags. Hij wilde haar niet interviewen, maar gewoon laten praten, laat in de avond, zonder mak-eup, en met slechts een camera. Geen gekunsteld gedoe, maar naturel, als een gewone conversatie in een gewone huiskamer. Mogelijk heeft Gachot daarbij bedacht dat dit eigenlijk dé methode was om haar meer te laten zeggen dan zij in een normaal interview zou hebben gezegd. Wie de film bekijkt zal moeten beamen dat dit Gachot goed is gelukt.

Maar het is niet alleen een film over Argerich geworden, maar ook over Argentinië, het land waar zij is geboren en waarmee ze nog steeds sterke banden onderhoudt. Zo richtte zij in 1999 in de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires het Internationale Piano Concours en het Festival Martha Argerich op. Waarbij ze er zeker voor zal hebben gezorgd dat het geharrewar dat het Internationale Chopin Concours in Warschau in 1980, beheerste, toen al in de derde ronde Ivo Pogorelich afviel en jurylid Argerich daarover zo verbolgen was dat ze het eerste de beste vliegtuig terug naar huis nam.

Tussen de vele muziekfragmenten door (vanaf het moment dat Argerich de eerste prijs in de wacht sleepte op het prestigieuze pianoconcours in Genève tot haar laatste concerten met collega Nelson Freire, in het Teatro Colón in Buenos Aires) vertelt zij onder andere open en eerlijk over haar onzekerheden en haar obsessie om fouten te maken en haar groeiende probleem met het alleen op een groot podium musiceren. Zozeer zelfs dat ze het liefst met gelijkgestemde muzikale zielen optreedt, zoals de film Martha Argerich and Friends / Live from the Lugano Festival (EMI) haarfijn aantoont (hoewel niet op deze site besproken, is dit een film die u niet mag missen).

Het is fascinerend zoals Argerich over 'haar' componisten vertelt, alsof ze nog in leven zijn. Dat ze jaloers zijn als zij tot een andere componist wendt! Met Schumann voelt ze zelfs een sterke zielsverwantschap. En Beethoven? Nee, ze speelt zijn Vierde pianoconcert niet omdat het werk haar dan terugbrengt naar haar jeugd, toen ze erdoor in vuur en vlam werd gezet. Geen pijnlijke herinneringen, maar toch...

Muziek

Na de documentaire van 63 minuten volgt als bonus (extra's) een zevental fragmenten met muziek van Witold Lutoslawski (de Paganini-variaties voor twee piano's, met als tweede pianist Mauricio Vallina, opgenomen in Pescara in 2000), Robert Schumann (repetities van diens Pianoconcert met het Württembergisches Kammerorchester o.l.v. Jörg Färber, opgenomen in Heilbronn in 2001), Astor Piazzolla (Libertango en Tres minutos con la realida in een Eduardo Huberts bewerking voor twee piano's, die zelf de tweede partij voor zijn rekening neemt, eveneens opgenomen in Pesacro in 2000). Ten slotte zijn er dan nog drie concert-encores die werden opgenomen in Zürich in 2001: Domenico Scarlatti's Sonate in d, K 141, Chopins Mazurka in f, op. 63 nr. 2 en het Capriccio uit Bachs Partita nr. 2 in c, BWV 826.

In de documentaire trouwens ook veel muziek (o.a. Beethoven, Ravel, Liszt, Prokofjev, Saint-Saëns, Schumann en Dvořák ). Beeld- en geluidskwaliteit staan op hoog niveau. Een beter eerbetoon aan een van de grootste pianisten van de afgelopen dertig jaar lijkt me eigenlijk niet mogelijk.