DVD-recensie
Een rusteloze reiziger:
Piotr Anderszewski
© Aart van der Wal, november 2010
 |
Piotr Anderszewski - Voyageur Intranquille | Unquiet Traveller
Een film van Bruno Monsaingeon.
Gesproken talen: Frans, Engels, Pools, Hongaars.
Ondertiteling in Frans, Engels, Duits en Pools.
Opname: 2008.
Idéale Audience 3077938 • 83' • (Blu-ray: 3077934)
Van een aantal eerdere muziekdocumentaires van de hand van de Franse filmmaker Bruno Monsaingeon (1943) weten we dat het hem om veel meer te doen was dan muziekuitvoeringen van de musicus in kwestie vast te leggen en die dan steevast te voorzien van oppervlakkige beschouwingen, prietpraat van familie, vrienden, kennissen en de gratuite complimentenregen van collega's, opnameproducers en impresario's. Monsaingeons documentaires over bijvoorbeeld Glenn Gould en Svjatoslav Richter hebben op een unieke manier bewezen dat het heel anders kan en dat hij als geen ander in staat is om naast de onvermijdelijke, meestal opgelegde glamour en glitter van de muzikale professie aan de top van het sterrenfirmament ook de donkere en lege keerzijden van het artistieke bestaan te belichten. Wie bij andere producers en regisseurs de zelfverzekerdheid van de kunstenaar ervaart, ontwaart bij Monsaingeon de enorme kloof tussen de grote successen en de harde werkelijkheid van de frustraties, twijfels, spanningen, oververmoeidheid en commerciële aansturing. Of juist de afstandelijke reflecties over een tijd die voorgoed voorbij is (de oude Richter daar aan die houten tafel, wie kan dat beeld ooit nog vergeten?)
De artiestdie zich weet te ontworstelen aan de voortdurende ellende van het hedendaagse reizen is al een karakter van formaat. Wie ècht in de kunstenaar zelf is geïnteresseerd, wat hem beweegt om zijn artistieke gaven, die ondefinieerbare mengeling van talent en inspiratie, steeds weer opnieuw op dat podium voor een groot publiek te etaleren, niet zelden tegen de verdrukking in, kan niet beter dan doen dan de films van Bruno Monsaingeon bekijken. Waar andere films slechts even de aandacht gevangen houden, blijven die van Monsaingeon op het netvlies staan, zoals die zo aangrijpende en indringende documentaires over Glenn Gould en Svjatoslav Richte, en nu dus ook die over de Poolse pianist Piotr Anderszewski (1969).
Talenknobbel Anderszewski, die in de film Pools, Hongaars, Engels en Frans spreekt, zien we uiteraard volop aan het werk, we krijgen interessante inkijkjes in zijn samenwerking met het Londense Philharmonia Orchestra onder Gustavo Dudamel in het Eerste pianoconcert van Brahms of tijdens een opnamesessie vanachter de vleugel de Deutsche Kammerphilharmonie dirigerend in Beethovens Eerste pianoconcert, of met zijn vioolspelende zus Dorota in Szymanowski. Maar nog fascinerender is zijn spel in Bach, Chopin, Schumann en Mozart. Mozart, zijn idool vanaf het eerste uur, met wiens muziek, Eine kleine Nachtmusik, hij nog maar net drie jaar jong voor het eerst kennismaakte.
We wandelen met Anderszewski door de sneeuw, in een weinig aanlokkelijk winterlandschap. Misschien vormen het treinstation en de spoorbaan wel de metafoor voor de verlatenheid, voor de onherbergzaamheid tijdens al die reizen die nergens lijken te beginnen en nergens eindigen. Die bijna onmenselijke eenzaamheid waarvan hij gewag maakt, dat hij misschien nooit meer recitals wil spelen en alleen nog maar opnamen wil maken in de studio. Het is alsof ik Glenn Gould hoor! Voor Anderszewski is de ultieme verleiding om alles te stoppen, te gaan liggen, te luisteren naar de eigen hartslag, om dan in de absolute stilte te wachten tot het ophoudt met kloppen. En dat voor een veertigjarige pianist die door velen wordt beschouwd als de meest talentvolle en charismatische van zijn generatie, die waar hij ook komt, op handen wordt gedragen! Maar het is ook de pianist die bang is voor het artistieke compromis, die de samenwerking met andere musici daarom eerder als een obstakel dan als een geschenk beschouwt. Want dàn heeft hij het immers niet meer alléén in de hand, moet hij de verantwoordelijkheid delen! En de solorecitals? Een ware nachtmerrie, een wrede manier om jezelf als musicus te tonen. Het maken van opnamen? De zoektocht naar een artistiek ideaal dat je toch nooit en te nimmer zult bereiken.
 |
Die treinreis heeft iets absurds, zoals de rusteloze Anderszewski zich in dat voor hem geprepareerde rijtuig verplaatst, met zijn eigen keuken, dinerruimte en grote Steinway vleugel die eerst door een paar stevige verhuizers de trein in wordt gezeuld. Unquiet Traveller, een liefdevol gemaakte film in sublieme beeld- en geluidskwaliteit, om werkelijk van te houden.