DVD-recensie

Poging tot reconstructie

 

© Paul Korenhof, januari 2019

 

Wagner: Die Walküre
Peter Seiffert (Siegmund), Georg Zeppenfeld (Hunding), Vitalij Kowaljow (Wotan), Anja Harteros (Sieglinde), Anja Kampe (Brünnhilde), Christa Mayer (Fricka), Johanna Winkel (Gerhilde), Alexandra Petersamer (Helmwige), Brit-Tone Müllertz (Ortlinde), Christina Bock (Waltraute), Stepánka Pucálková (Siegrune), Katrin Wundsam (Grimgerde), Simone Schröder (Roßweiße), Katharina Magiera (Schwertleite)
Staatskapelle Dresden
Dirigent: Christian Thielemann
Regie: Vera Nemirova
Decors: Gunther Schneider-Siemssen
Reconstructie & kostuums: Jens Kilian
C-Major 742904 (BD)
Opname: Salzburg, 5 April 2017

 

Het 50-jarig bestaan van de Osterfestspiele werd twee jaar geleden gevierd met een reconstructie van de eerste voorstelling: Die Walküre onder leiding van Herbert von Karajan in decors van de legendarische Gunther Schneider-Siemssen (1926-2015). Dat is natuurlijk heel relatief. Een voorstelling kan nooit gereconstrueerd worden, zelfs de voorstelling van gisteren al niet meer. Nog afgezien van het feit dat vrijwel alle medewerkenden inmiddels zijn overleden, zou zelfs de meest historisch ingestelde operaliefhebber bovendien niet terugverlangen naar de regie van de grote maestro.

Overgebleven uit die openingsvoorstelling zijn wel de fysieke decors van Schneider-Siemsen, nog steeds imposant en zeker overtuigend, en daarbij door hun neiging naar abstractie met een blijvende zeggingskracht die menig modern decor ontbeert. Eniszins naturalistisch was feite alleen de enorme, tot een hut gesplitste boom in het eerste bedrijf, maar ook die had nog niets van zijn kracht verloren.

Stokpaardje
De projecties op het achterdoek waren voor deze gelegenheid echter afkomstig uit een computer en de kostuums, toen nog in een stijl die deed denken aan die van Wieland Wagner, zijn door 'reconstructeur' Jens Kilian vervangen door een aankleding die verwijst naar de informele stijl van de jaren zestig en zeventig. In combinatie met elementen die de mythische grandeur van het verhaal een beetje relativeren (Brünnhilde berijdt een heus stokpaardje!) werkt die ingreep overigens uitstekend - behalve bij Hunding. Georg Zeppenfeld is fysiek al geen echte mannetjesputter en in een het vaal mouwloos hemd van een ouderwetse bouwvakker wordt zijn uiterlijk ongeloofwaardig in contrast met de muzikale sfeer waarmee Wagner dit uit graniet gehouwen karakter omgeven heeft.

Hoewel de regie van Vera Nemirova ongetwijfeld minder statisch is dan die van Karajan zelf, weet ook die niet helemaal te overtuigen, en ook daarbij zijn de scènes met Hunding het zwakke punt. Hij overtuigt nauwelijks als karakter en sommige momenten in zijn omgang met Sieglinde zouden vijftig jaar geleden het publiek hogelijk hebben verbaasd. In het derde bedrijf suggereert de opkomst van acht Walküren tegelijk en hun plaatsing in twee rijtjes van vier echter een 'concertante' benadering die misschien zelfs Karajan te ver was gegaan.

Orkestrale dramatiek
Muzikaal is het een ander verhaal. Kwalitatief doet de Staatskapelle Dresden weinig onder voor de Berliner Philharmoniker en op een bepaalde manier werkt de orkestklank theatraler, alsof het spel meer diepte en meer dramatiek bevat dan de perfectie van het Berlijnse ensemble. Met Christian Thielemann wordt de vergelijking nog fascinerender.

In partituurkennis en muzikale overtuigingskracht evenaart Thielemann ongetwijfeld zijn grote voorganger, maar waar Karajan's eerste interesse leek te liggen in de muzikaal perfecte weergave van de partituur, staat bij hem het drama voorop. Hier zien we ook niet het toneel als illustratie van de partituur, maar de muziek dient juist om het theater zijn ware dramatiek te verlenen. Muziek, toneelbeeld en handeling vormen samen het drama, maar wel met de muziek als het sterkste en meest expressieve element. Bijna zeventig jaar geleden verklaarde Joseph Kerman in een tijd waarin muziek en zang primair was: 'Opera is drama'. Inmiddels moeten moderne theatermakers doordrongen worden van de leidende rol van de muziek in het muziekdrama!

Als ik uit een opera kom, is wat ik gehoord heb meestal belangrijker en staat dieper in mijn geheugen gegrift dan wat ik gezien heb, en ik moet eerlijk bekennen: een tot in het kleinste detail overtuigender, muzikaal meeslepender, in emoties aangrijpender Walküre heb ik lang niet gehoord. Het tweede bedrijf, opgebouwd rond drie lange, tekstgerichte scènes met een minimum aan handeling, vliegt hier voorbij. In de scène Wotan-Fricka springen de orkestrale vonken eraf, Wotan's gigantische monoloog zindert van de orkestrale dramatiek en de in prachtige muzikale kleuren opgebouwde Todeserkündigung is doortrokken van menselijke emoties.

Grote Wagner-zang
Gelukkig beschikte Thielemann bij deze uitvoering over een paar uitmuntende vocalisten, zeker naar moderne maatstaven. Zeppenfeld mag dan geen echt dreigende Hunding neerzetten, maar vocaal fraai is zijn aandeel wel, Christa Mayer draagt een zelfbewuste, eerder jeugdig dan moederlijk klinkende Fricka bij en de baritonale, soms bijna lyrische Wotan van Vitalij Kowaljow mist misschien de autoriteit van sommige voorgangers, maar overtuigt volledig door het humane en kwetsbare karakter dat hij aan de oppergod verleent.

De Siegmund van de 63 jaar oude Peter Seiffert is weinig meer dan een wonder. Niet iedere toon is misschien even mooi en zijn krachtige Wälse-roepen missen het gouden randje, maar de muzikaliteit, zijn vocale autoriteit en zijn diepgaande tekstbegrip staan op een momenteel eenzaam niveau. Waarlijk groots zijn daarnaast de beide sopranen met allereerst Anja Harteros, een stralende Sieglinde en een zangeres met een enorm scala aan emoties, een superieure techniek en een fluwelen toonvorming. Tegenover haar staat Anja Kampe als een heldere, jeugdige Brünnhilde die de vocale superioriteit van Birgit Nilsson dichter benadert dan enige andere sopraan. Wie denkt dat de grote Wagner-zang uitgestorven is, moet hun beider scène in het derde bedrijf beluisteren!

Ook technisch staat de uitgave op hoog niveau. De rustige beeldregie bereikt een fraai geheel van totalen, half-totalen en close-ups met zeker in blu-ray een nagenoeg perfecte beeldkwaliteit. Klanktechnisch is de opname bovendien een juweeltje met helder en geprononceerd opgenomen stemmen en een orkestklank die gewoon vraagt om de beste geluidsinstallatie die maar mogelijk is.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links