DVD-recensie

Karakters onder een vergrootglas

© Paul Korenhof, december 2012

Wagner: Die Meistersinger von Nürnberg

Gerald Finley (Hans Sachs), Alastair Miles (Veit Pogner), Colin Judson (Kunz Vogelgesang), Andrew Slater (Konrad Nachtigall), Johannes Martin Kränzle (Sixtus Beckmesser), Henry Waddington (Fritz Kothner), Alasdair Elliott (Balthasar Zorn), Adrian Thompson (Ulrich Eisslinger), Daniel Norman (Augustin Moser), Robert Poulton (Hermann Ortel), Maxim Mikhailov (Hans Schwarz), Graeme Broadbent (Hans Foltz),
Marco Jentsch (Walther von Stolzing), Topi Lehtipuu (David), Anna Gabler (Eva), Michaela Selinger (Magdalene), Mats Almgren (Ein Nachtwächter), Glyndebourne Chorus, London Philharmonic Orchestra
Dirigent: Vladimir Jurowski
Regie: David McVicar

Opus Arte OA 1085 D (2 dvd’s)

Opname: Glyndebourne, juni 2011

Hoewel ik soms met heimwee terugdenk aan het theatertje waarin het Glyndebourne Festival zo’n onvergetelijke eerste halve eeuw beleefde, moet ik toegeven dat de in 1994 geopende nieuwe zaal grote voordelen heeft. Niet alleen kunnen er meer toeschouwers in (vooral commercieel erg prettig) en is het makkelijker tot een co-productie te komen (commercieel nog aantrekkelijker), maar ook is het nu mogelijk om werken van Wagner te programmeren. Dat begon in 2003 met een opmerkelijke Tristan und Isolde (klik hier voor de dvd-recensie) en daarna viel de keuze heel toepasselijk op de tegenhanger van dit tragische liefdesdrama, de komedie Die Meistersinger von Nürnberg.

De toelichting in het dvd-boekje bij deze Meistersinger noemt het belcanto-aspect als argument voor deze keuze, maar meer nog past dit werk in Glyndebourne omdat daar traditioneel grote aandacht wordt geschonken aan een gedetailleerde uitwerking van de karakters. Op dat punt heeft regisseur David McVicar zich dan ook uitgeleefd in een enscenering die speelsheid en kleurigheid combineert met een weloverwogen benadering van de personages, hier geplaatst in de tijd waarin Wagner zijn inspiratie voor deze opera opdeed.
Dat strookt natuurlijk niet altijd met de historische details in de partituur, maar bood wel de kans om het altijd wat folkloristische gildenfeest te vervangen door een soort kleurrijk en carnavallesk gebeuren, een benadering die hij aan het begin van het tweede bedrijf doortrok naar de scène met de leerjongens, die daar al een voorschot op de feestelijkheden nemen. Het maakte het hem ook makkelijker zich aan een aantal clichés te ontworstelen, waardoor hij zich meer op de personages kon concentreren. Al met al lijkt het of hij Wagner's karakters onder een vergrootglas legt, waardoor details naar voren komen die al te vaak onder de Neurenbergse folklore verborgen blijven.

Een heel emotioneel moment in deze uitvoering is de confrontatie van Hans Sachs met Eva nadat Walther von Stolzing de derde strofe van zijn Preislied geïmproviseerd heeft. Nooit eerder was ik me er zo sterk van bewust dat Sachs in feite al ik weet niet hoe lang zijn hoop op een huwelijk met Eva heeft gezet, een hoop die extra werd aangewakkerd door het plan van haar vader om haar tot 'hoofdprijs' van de zangwedstrijd te maken. En tegelijk heeft Eva al die tijd haar buurman Sachs als haar toekomstige bruidegom beschouwd. Voor ons in deze tijd misschien een beetje onlogisch, maar tot ver na de middeleeuwen werd er helemaal niet zo zwaar getild aan leeftijdsverschillen, al was het maar omdat in kleine en sterk besloten gemeenschappen de keus nu eenmaal heel beperkt was.

Door te benadrukken dat zowel voor Sachs als voor Eva hun huwelijk eigenlijk al ongeveer vaststond, kon regisseur David McVicar bovendien een ander licht laten schijnen op het slot van het eerste bedrijf. We zien Sachs nu min of meer als eenling binnen een gilde waarin Backmesser niet de enige is die moeite heeft met deze rustige, ietwat intellectualistische schoenmaker, die in deze uitvoering ook opvallend minder gemoedelijk overkomt dan we gewend zijn. Het werpt bovendien een ander licht op het fel bekritiseerde voorstel van Sachs om bij de komende zangwedstrijd het volk te laten meebeslissen. Van de steun van zijn gildegenoten is hij immers niet zeker, maar als de stem van het volk meetelt, liggen zijn kaarten een stuk beter!
Die visie op de in dit werk aanwezige 'Tristan-driehoek' wordt ondersteund door de vertolking van Gerald Finley, die niet alleen jonger maar ook afstandelijker overkomt dan de gemiddelde Hans Sachs. Ik zal niet zeggen dat dit voor mij een 'definitieve' benadering is, maar boeiend is het resultaat zeker wel, temeer daar Finley er de juiste persoonlijkheid en stem voor meebrengt. En in het altijd nog betrekkelijk kleine theater van Glyndebourne past zo'n psychologische gedetailleerde vertolking uitstekend. Mijn enige bezwaar is dat zijn zang niet 'Duits' genoeg klinkt. Hij volgt de melodische lijnen op een welhaast Italiaanse manier, met grote aandacht voor de vloeiende lijnen, maar vaak zonder de klinkerwaarden en de accentuering van de meeste Duits geschoolde Wagner-zangers.
Naast deze Sachs kan Johannes Martin Kränzle zich uitleven als een eveneens iets jongere Beckmesser, meer precieus dan pedant, eerder een opgeblazen en overgeëmotioneerde puber die nooit volwassen is geworden, en daardoor als huwelijkskandidaat geloofwaardiger. Deze muzikaal tot trefzeker uitgewerktevertolking, die ondanks de extraverte uitwerking nergens tot karikatuur verwordt, plaatst Kränzle in één klap in de eredivisie! Bovendien is hier wel degelijk sprake van geloofwaardige rivaliteit tussen Bechmesser en de fraai gezongen Stolzing van Marco Jentsch, een wat nonchalant ogende plattelandsjonker met stoppelbaard, intellectueel waarschijnlijk niet op hetzelfde niveau als de stadsschrijver, maar wel iemand met 'savoir vivre'.
Met andere woorden: in deze uitvoering zijn Stolzing, Beckmesser en Sachs meer dan ooit elkaars rivalen en McVicar laat Eva daarin mee-evolueren. Waar Sachs hier misschien minder actief lijkt dan anders, straalt Eva juist meer daadkracht en meer volwassenheid uit en de vertolking door Eva Gabler, met ondertonen van een duidelijk volwassen humor ('Was mit den Männer ich Müh doch hab'!' klinkt ironischer ooit) geeft die benadering het volle pond.

Van de weeromstuit is hier het leeftijdsverschil tussen Eva en de voortreffelijke Magdalene van Michaela Selinger eveneens kleiner, hoewel ook hier geldt dat Wagner gelijk had toen hij de leerjongen David een oudere geliefde toebedeelde. De middeleeuwer kon op dit punt nu eenmaal niet al te kritisch zijn, maar de in spel en zang heerlijk overtuigende Mozart-tenor Topi Lehtipuu hoeft het in deze voorstelling geen al te grote leeftijdskloof te overbruggen om een modern publiek te overtuigen van zijn liefde.
Ook voor de diverse meesters wist McVicar een persoonlijke benadering te vinden en de enige die eigenlijk helemaal aan het traditionele beeld beatnwoordt, is Veit Pogner, mooi neergezet door de altijd betrouwbare maar vocaal misschien iets te slanke Alastair Miles. Dat hij vooral aan het slot van het eerste bedrijf toch anders reageert dan we gewend zijn, ligt meer aan de omstandigheid dat zijn omgeving en daarmee ook zijn relatie tot Sachs anders is dan in de gemiddelde enscenering.

Het toneelbeeld van Vicki Mortimer plaatst de opera in een ruimte die ondanks een overkapping met een speels lijnenspel naar alle kanten licht en openheid suggereert. Opzet of niet, de heldere benadering van dirigent Vladimir Jurowski sluit daar uitstekend bij aan en verwijst soms meer naar een lichte Spieloper dan naar de muzikale wereld van Tristan und Isolde. Hoe de partituur tijdens de voorstellingen in Glyndebourne geklonken heeft, is aan de hand van de dvd moeilijk na te gaan, maar door mijn luidsprekers is zelden een zo lyrische, zangerige en weinig nadrukkelijke verklanking gekomen. Op dat punt zitten Jurowski en hoofdrolzanger Gerald Finley op één lijn. Al met al een prima keuze voor wie nog steeds niet overweg kan met het Duitse nationalisme van Wagner, hoewel ik me nog steeds afvraag waarom een Duitse componist in de 19de eeuw niet nationalistisch zou mogen zijn en een Italiaanse, een Franse of een Hongaarse componist wel.

index