DVD-recensie

Virtuoze actualisering

 

© Paul Korenhof, augustus 2017

 

Wagner: Das Liebesverbot

Christopher Maltman (Friedrich), Peter Lodahl (Luzio), Ilker Arcayürek (Claudio), David Alegret (Antonio), David Jerusalem (Angelo), Manuela Uhl (Isabella), María Miró (Mariana), Ante Jerkunica (Brighella), Isaac Galán (Danieli), Maria Hinojosa Montenegro (Dorella), Francisco Vas (Pontio Pilato)
Teatro Real Madrid
Dirigent: Ivor Bolton
Regie: Karsper Holten
Opus Arte OA BD7213 D (Blu-ray)
Opname: Madrid, 19 februari 2016

 

Measure for Measure is niet een van de sterke stukken van Shakespeare. Dat ligt minder aan de hybride inhoud dan aan de weinig aansprekende karaktertekening. Zelfs Isabella, die als vrouwelijke moraalridder nauwelijks onderdoet voor de door haar bestreden Friedrich, heeft moeite om onze sympathie te verwerven. De enige solide pijler onder het drama is in feite Friedrich's hypocrisie die inderdaad verdient om aan de kaak te worden gesteld. De manier waarop dat gaat, is voor kritiek vatbaar, en bij Shakespeare betreft dat op de eerste plaats de rol van de 'afwezige' hertog Vincentio die in werkelijkheid aan diverse touwtjes loopt te trekken.

Dat de 22-jarige, lichtelijk geëxalteerde Wagner zich tot deze stof aangetrokken voelde, ís niet onlogisch, maar inmiddels weten we allemaal dat deze jeugdopera geen meesterwerk is, en dat de muzikaal en dramatisch interessante momenten nauwelijks opwegen tegen de minder overtuigende muziekdramatische structuur. Een compliment voor Wagner's inzicht is overigens dat hij bij zijn bewerking de rol van Vincentio als poppenspeler achter de schermen geschrapt heeft. Het resultaat wordt daardoor echter nog steeds geen dramaturgisch hoogstandje, terwijl de muziek ondanks verwijzingen naar Weber en pre-echo's van latere werken (met name Lohengrin) vooral naar de toenmalige Italiaanse opera verwijst. Daarbij dient meteen gezegd dat dit wel goed past bij het gegeven, en niet alleen omdat het zich afspeelt in de aanloop naar het carnaval in Palermo.

Het succes van een voorstelling staat of valt met de uitvoering die niet alleen muzikaal moet overtuigen, maar die ook theatraal tot het einde toe moet blijven boeien. Vooral dat laatste is niet makkelijk, maar regisseur Kasper Holten kwam in Madrid een heel eind met een kleurrijke, filmische aanpak die nu eens doet denken aan Engelse filmkomedies uit de jaren vijftig en zestig, dan weer aan Monty Python en in de grote ensembles aan tv-shows van nog recenter datum.
Het is allemaal heel kleurrijk en wie in Holten's aanpak meegaat, kan aan deze opname plezier beleven, maar ik prefereer toch een serieuzer benadering, ook als de zwakheden van het werk daardoor meer op de voorgrond treden. In zekere zin maken die immers ook deel uit van de charme omdat Das Liebesverbot. Een benadering met zoveel nadruk op de humoristische kanten dat we dicht bij de slapstick belanden, doet het werk en de intenties van zowel Shakespeare als Wagner onrecht.

Een ander probleem is de muzikale benadering. Geen kwaad woord over Ivor Bolton en de manier waarop hij met koor en orkest gewerkt heeft, maar de verantwoordelijke casting director verdient billenkoek. De componist heet inderdaad Richard Wagner, maar zijn stijl hier is zo Italiaans dat het werk bezet moet worden met solisten die zich thuis voelen bij componisten als Haydn, Mozart en Rossini. Van bel canto is hier echter geen of nauwelijks sprake. Sterker nog: enkele van de belangrijkste stemmen klinken niet eens 'mooi'! Dat geldt dan met name voor de tenoren Peter Lodahl en Ilker Arcayürek als de fuifnummers Luzio en Claudio, en voor de sopraan María Miró als een niet altijd welluidende Mariana die meteen al in haar duet met Isabella de balans onaangenaam verstoort.

Als Isabella en Friedrich tonen Manuela Uhl en Christopher Maltman hun persoonlijkheid, maar vocaal zijn zij evenmin op hun plaats en al mijn vraagtekens aangaande de bezetting worden nog eens versterkt door een akoestisch uiterst ongunstig decor in een theater dat zelf ook al geen akoestisch wonder is.
De 'regievondsten' van Holten versterken dat laatste, bijvoorbeeld in de gevangenisscène, dramatisch en muzikaal een van de sterkste momenten in het werk. Hier zingen Isabella en Claudio hun duet in gescheiden ruimtes, ver van elkaar verwijderd (linksboven en rechtsonder!) als telefoongesprek. Daarmee wordt de interactie bovendien tot een minimum beperkt en krijgen de stemmen niet de kans bij elkaar te komen, laat staan naar elkaar toe te kleuren. Tegen zo'n regie zou een dirigent hardgrondig moeten protesteren! Afgezien daarvan vraag ik mij af wat het nut is van een actualisering, inclusief een soort Angela Merkel aan het slot als substituut voor de teruggekeerde koning, als de enige actuele relevantie in de plot ligt in het feit dat hypocrisie van alle tijden is!

Op de Blu-raydisc ziet het er allemaal schitterend uit, dat lijdt geen twijfel, maar het lijkt of de negatieve akoestische kanten alleen maar versterkt worden. Na afloop heb ik snel even mijn oren gespoeld met de Münchner opname onder Sawallisch met Hermann Prey, Robert Schunk, Friedrich Lenz, Sabine Haas en Pamela Coburn. Ook geen 'Italiaanse' cast, maar wel zangers van de oude stempel onder leiding van een dirigent die - laten we dat nooit vergeten - een groot Rossini-specialist is geweest! Het was alsof ik thuis kwam.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links