DVD-recensie
Wagner zonder Wagner
© Paul Korenhof, maart 2018
|
Wagner: Der fliegende Holländer Samuel Youn (Holländer), Ingela Brimberg (Senta), Kwangchul Youn (Daland), Nikolai Schukoff (Erik), Benjamin Bruns (Steuermann), Kai Rüütel (Frau Mary) |
 |
In de toelichting van regisseur Alex Olé lezen wij dat het productieteam zich bij de voorbereidingen eindeloos heeft afgevraagd of het verhaal van Wagner's opera zich ook vandaag nog ergens zou kunnen afspelen. Een vreemde vraag, omdat ieder normaal mens begrijpt dat dit een verzonnen verhaal is, een mythe, die zich nooit ergens in werkelijkheid zou kunnen afspelen.
Zo'n benadering is typerend voor het merendeel van de moderne regisseurs. Zij geloven niet meer in de mythe en de werking daarvan, en zoeken naarstig naar een mogelijkheid om zo'n mythe om te zetten in een eigentijdse realiteit. Dat de mens van oudsher juist behoefte heeft aan mythes, ontgaat hen volledig. Zij zouden zich eens moeten afvragen waarom Star Wars, The Lord of the Rings and Game of Thrones bij een divers miljoenenpubliek zo ontzettend populair zijn!
Alex Olé vond zijn 'herkenbare realiteit' in Chittadong, een sterk vervuilde havenstad in Bangladesh waar oude schepen zonder respect voor het milieu worden ontmanteld. De verarmde bevolking, inlanders die leven op de grens van piraterij en slavernij, wordt daar geconfronteerd met een reusachtig schip vol geesten van omgekomen bemanningen. Alsof dat voor de bezoekers van het Teatro Real in Madrid in december 2016 wel een 'herkenbare realiteit' was!
Het was te verwachten dat het team van La Fura dels Baus zou zorgen voor kleurrijk visueel entertainment waarin altijd wel wat gebeurt om ook de minder muzikaal geïnteresseerde bezoeker bezig te houden. Regietechnisch is het trouwens een goede productie waarin Olé ditmaal tot een redelijk niveau van personenregie kwam. Veel psychologische diepte weet hij niet te suggereren, maar de personages handelen en reageren in ieder geval met een zekere logica en innerlijke bezieling, met name Senta, een van de vrouwen op het strand die zaken van enige waarde uit wrakstukken proberen te halen, en Erik, die hier wel geen jager zal zijn, maar een loslopende soldaat of iets van dien aard.
Ook de aanpak van de jonge Spaanse dirigent Pablo Heras-Casado, hier in zijn eerste Wagner-opera, is een beetje merkwaardig. De muziek is onmiskenbaar die van Wagner, maar het klinkt niet als Wagner. Eerder zijn we hier in een klankwereld die nu eens doet denken aan Beethoven, dan weer aan Lortzing. De brede klank en de spanningsbogen van Wagner zijn ver te zoeken, waardoor de partituur in talloze segmenten en segmentjes uiteenvalt.
Een voorbeeld van dat laatste biedt de monoloog van de Holländer, 'Die Frist ist um', hier het bepaald niet strak gespannen portret van eenzaamheid en wanhoop, maar een soort Italiaanse operascène in drie delen. Het begint als een sterk gefragmenteerd recitatief met veel 'expressie' ten koste van de vloeiende lijnen, dan volgt een arioso-achtig middendeel en het slot lijkt weer een recitatief, en een dergelijke opsplitsing in 'expressieve recitatieven' en 'cantabile' horen we ook in het duet 'Wie aus der Ferne' in het tweede tafereel.
Daarbij klinkt het Duits van Samuel Youn niet altijd even idiomatisch en met een dirigent en een regisseur die misschien niet eens Duits spreken, kan dat tot merkwaardige zaken leiden. Zo schreef Wagner bij de ontmoeting van Daland met de Hollander het woord 'Holländer' op a-a-d met de beide a's op respectievelijk een halve en een kwartnoot. De notenwaarde zorgt hier voor de juiste klemtoon, maar als je die omdraait, eerst een kwartnoot en dan een halve, staat er opeens een heel merkwaardige Hollander op het toneel, zekere als de eerste lettergreep ook nog eens lager geïntoneerd wordt, zoals hier gebeurt!
Een echt markante vertolking geeft de - voor mij - te licht getimbreerde Samuel Youn ook niet, wat toch merkwaardig is voor iemand die de rol onder meer in Bayreuth gezongen heeft. Het feit dat ik hetzelfde kan zeggen van de altijd zo betrouwbare en zeer geroutineerde Kwangchul Youn als Daland, doet echter vermoeden dat hier de on-wagneriaanse aanpak en het duidelijke gebrek aan opera-routine van Heras-Casado op hun vertolkingen doorwerkt.
Senta en Erik, die meer doen denken aan traditionele (Italiaanse) operarollen, komen beter uit de verf. Ook bij hen speelt de fragmentering een beetje mee, maar de temperatuur loopt in hun zang hoger op, waarbij Nikolai Schukoff zich een hartstochtelijk-romantische Erik betoont, fraai zwevend tussen 'lyrisch' en 'heldisch', en met meer nuances dan bij zijn optreden bij DNO in Eine florentinische Tragödie. Jammer dat hij zoals zoveel hedendaagse zangers de neiging heeft harder te gaan zingen naarmate de tonen hoger liggen. Ingela Brimberg zet een warme, sympathieke Senta neer, maar zonder de stralende hoogte waar haar exaltatie om vraagt, en opmerkelijk is verder de bijzonder welluidende Steuermann van Benjamin Bruns,
Zoals vaker in Spaanse theaters haalt het aandeel van het koor niet het niveau dat bij de muziek past en de akoestiek met bovendien veel metaal en zand op het toneel werkt ook niet altijd mee om een warme volle klank te bereiken. De presentatie met een standaard dvd en een Blu-ray disc in één klaphoes oogt fraai, maar het lettertype in het dvd-boekje is aan de kleine kant. Jammer is ook het werken met een muzikaal perpetuum mobile onder het menu, iets waar andere labels gelukkig steeds meer van afzien.