Mozart: Le nozze di Figaro.

Erwin Schrott (Figaro), Martina Janková (Susanna), Michael Volle (Il Conte di Almaviva), Malin Hartelius (La Contessa), Judith Schmid (Cherubino), Irène Friedli (Marcellina), Carlos Chausson (Bartolo), Martin Zyssel (Basilio), Eva Liebau (Barbarina), Opernhaus Zürich.
Dirigent: Franz Welser-Möst.
Regie: Sven-Eric Bechtolf.
Toneelbeeld: Rolf en Marianna Glittenberg.

EMI 2344819 (2 dvd's)

Opname: april 2007

 

---

Als operaliefhebber zou ik het liefste in Zürich wonen. De stad zelf boeit me niet echt, maar misschien heb ik er te weinig van gezien, omdat ik er altijd alleen maar kwam om 'even' naar de opera te gaan. Dat deed ik altijd met het grootste plezier. Een 'echt theater' zoals dat ook in Den Haag had gestaan als ruim een eeuw geleden alle plannen waren uitgevoerd, net een slag groter dan de Amsterdamse Stadsschouwburg, maar bovendien een theater dat nog altijd als 'echt theater' bespeeld wordt. De grote verdienste van intendant Alexander Pereira is dat hij het juiste midden heeft gevonden tussen repertoiretheater en stagione-theater. Er wordt gespeeld in elkaar snel afwisselende series voorstellingen, waarbij grote afwisseling samengaat met verzorgde producties.

Het vaste orkest van het Opernhaus Zürich staat op het niveau dat past bij een (scheidende) chef-dirigent als Franz Welser-Möst, en kan bogen op een ononderbroken stroom van gastdirigenten van naam. Harnoncourt neemt daarbij al sinds zijn legendarische Monteverdi-cyclus een centrale plaats in, maar ook orkestleiders als Chailly en Haitink zijn er al lang geen onbekenden meer. Daarnaast blijkt Zürich een welkome thuishaven voor solisten als Kasarova, Bartoli, Seiffert, Hampson en Talvela, wat behalve met de persoon van Pereira ook een beetje zal samenhangen met de belastingtechnische voordelen van een vaste verblijfplaats in Zwitserland.

Het repertoire in Zürich vertoont een evenwichtige opbouw waarbij van Monteverdi tot de modernen zo ongeveer alles aan bod komt. Dat geldt ook voor de opbouw 'in de breedte', waarbij ook het amusementskarakter niet vergeten wordt (veel aandacht voor de 'operettes' van Offenbach) en waarbij ook de balletliefhebber ruimschoots aan zijn trekken komt. De 'huisstijl' kan men bovendien aanmerken als 'modern maar in hoge mate trouw aan de componist', wat leidde tot voorstellingen die bij een breed publiek ingang vinden. De opkomst van de dvd bood Zürich vervolgens de kans om op basis van zowel het repertoire als de aanwezige 'grote namen' de internationale markt op te gaan en ook die kans heeft Pereira niet laten liggen. Een schier eindeloze reeks uitgaven is daarvan het welkome resultaat.

Een perfecte illustratie van dit alles is een opname van Le nozze di Figaro die scenisch en muzikaal in alle opzichten zowel evenwichtig als aantrekkelijk is. Dat blijkt om te beginnen uit de 'gematigd moderne' enscenering van Sven-Eric Bechtolf in decors en kostuums van Rolf en Marianne Glittenberg. De personages dragen normale, hedendaagse kleding, maar de plaats van handeling, kennelijk een groot buitenhuis, biedt wel de mogelijkheid tot dezelfde verhoudingen als die welke we kennen uit het libretto van Lorenzo da Ponte. De Almaviva's zijn hier dus geen garagehouder en zijn vrouw, zoals in de enscenering van Jossie Wieler bij De Nederlandse Opera, maar zij vormen een adellijk echtpaar dat geheel volgens de tekst een zekere feodale status tegenover zijn werknemers inneemt.

Natuurlijk is het 'ius primae noctis' binnen dergelijke verhoudingen een vreemde zaak, maar laten we eerlijk zijn: op de manier waarop Beaumarchais en Da Ponte het beschreven hebben, heeft het zelfs nooit bestaan. In feite was het zelfs weinig meer dan een verhaaltje dat de ronde deed en vanuit dat oogpunt past het bijna in alle tijden. Bijzonder inventief waren de Glittenbergs bovendien met hun oplossingen voor de momenten van verstoppertje spelen en de diverse persoonsverwisselingen en eigenlijk heb ik de verwarring rond de 'onzichtbare' Cherubino in de eerste akte nooit zo geloofwaardig gezien als hier. Opvallend geloofwaardig is ook het stuivertje wisselen van de gravin en Susanna in het laatste bedrijf, ondersteund door het feit dat Malin Hartekius en Martina Janková elkaar in leeftijd en uiterlijk weinig ontlopen. In beeldpoëzie blijft de Parijse enscenering van Giorgio Strehler onovertroffen, maar in de subtiliteit van het spel en zelfs in de geloofwaardigheid van de situaties doet die van Bechtolf daar weinig voor onder.

Muzikaal ademt de voorsteling een vergelijkbare combinatie van vakmanschap en trouw aan de partituur. Het Mozart-spel van Welser-Möst ligt in het verlengde van dat van Böhm en Ozawa: zangerig, verfijnd, met een lichte toets en een met een veelheid aan kleuren en nuances. Zijn zangersteam, geheel bestaande uit solisten die kind aan huis zijn in de Züricher Oper, presenteert zich daarbij als een waar ensemble zonder individuele uitschieters en hooguit in de recitatieven blijkt af en toe dat hier geen 'Weens' Mozart-ensemble aan het woord is. Erwin Schrott en Martina Janková blijken geknipt voor Figaro en zijn bruid. Schrott weet daarbij op zijn tijd de juiste in zijn vloeiende zang de juist hoekigheid te leggen, terwijl Janková een ontwapenende charme uitstraalt. Malin Hartelius blijkt een mooi introverte, bij vlagen kwetsbare gravin, terwijl Michael Volle de show steelt als een zowel door zijn driften als door zijn ego gedreven graaf. De internationaal nog nauwelijks bekende Judith Schmidt is een kwajongensachtige Cherubino, Irene Friedli een net niet te komische Marcellina en de altijd betrouwbare Carlos Chausson is geknipt voor Bartolo. Een markante Basilio van Martin Zysset en een lichtelijk overrijpe Barbarina van Eva Liebau ronden het geheel af.

Het geluidskanaal van de beide sober gepresenteerde dvd's, te beluisteren in stereo, dolby 5.0 en dts, weet de theatersfeer redelijk vast te houden. De beeldregie getuigt van goede smaak en de kleurstelling sluit uitmuntend aan bij de zachte tinten van het decor, al had ik soms toch graag een fractie meer contrast gezien.