DVD-recensie
© Paul Korenhof, oktober 2017
|
MacMillan: Anastasia Natalja Osipova (Anastasia/Anna Anderson), Olivia Cowley (Olga), Beatriz Stix-Brunell (Tatjana), Yasmine Naghdi (Marie), Marianela Nuñez (Mathilde Ksjessinska), Federico Bonelli (haar partner), Thiago Soares (Raspoetin), Christina Arestis (Tsarina Aleksandra Fjodorovna), Christopher Saunders (Tsaar Nikolaas II), Edward Watson (Anderson) e.a. |
 |
In 1967 maakte Kenneth MacMillan (1929-1992) voor de Deutsche Opera Berlin een kort ballet op muziek van Martinu over de vrouw die zich had opgeworpen als de Russische prinses Anastasia. Wij zien deze Anna Anderson in een Duitse inrichting voor geesteszieken, waar zij inderdaad tot 1968 een deel van haar tijd doorbracht, worstelend met zowel haar eigen herinneringen als met haar ingebeelde herinneringen als Russische tsarendochter. Voor het Royal Ballet in Londen breidde MacMillan deze eenakter in 1971 uit tot een avondvullend ballet waarvan de eerste delen gewijd waren aan Anastasia's leven aan het tsaristische hof, eindigend met het uitbreken van de Russische revolutie. Daarbij verdient vermelding dat Anna Anderson pas in 1984 overleed en dat het daarna nog tien jaar duurde eer aan de hand van DNA werd vastgesteld dat zij beslist geen Russische tsarendochter kon zijn geweest.
Voor de twee later toegevoegde bedrijven, totaal anders in sfeer, gebruikte MacMillan heel toepasselijk muziek uit de eerste en derde symfonie van Tsjaikovski, en die versie werd vorig jaar door zijn weduwe Deborah opnieuw in Londen ten tonele gebracht, ditmaal met de Russische ballerina Natalja Osipova in de dubbelrol van Anastasia en Anna Anderson. Daarbij bleek het dualistische van dit werk zowel theatraal als muzikaal niet helemaal bevredigend. Ik zag die uitvoering in de bioscoop in het kader van de reeks Royal Opera Live, en na afloop had ik toch het gevoel dat ik naar twee verschillende balletten had zitten kijken.
De eerste twee bedrijf vormen grotendeels een nostalgische terugblik op de tijd van de romantische Russische balletten met elegante hofdansen en af en toe een virtuoze pas-de-deux. Het optreden van de monnik Raspoetin hoefde voor mij niet zo; het lijkt er een beetje met de haren bijgesleept, zeker in het tweede bedrijf, waar zijn aanwezigheid een anachronisme is in Anastasia's herinneringen: in werkelijkheid is Raspoetin immers in 1916 al vermoord. De feestscène rond het optreden van de ballerina Ksjessinska (een vroegere maîtresse van de tsaar) is een kleurrijk staaltje ensemblechoreografie en effectief in contrast met de buiten het paleis uitbrekende maar als ballet toch wat onschuldig aandoende revolutie. Bij de beschrijving van het derde deel ruimt de zeer leesbare toelichting terecht een prominente plaats in voor een verwijzing naar het Duitse expressionisme. Jammer dat de letterlijke leesbaarheid enigszins te lijden heeft onder de kleine lettertjes,
In de huiskamer laat Anastasia zich echter makkelijk in twee balletten knippen, overigens wel in beide met een opmerkelijke hoofdrol voor de virtuoze en bijzonder expressieve Natalja Osipova. Haar fragiele élégance in het eerste deel is onweerstaanbaar, hoewel ik daar niet minder onder de indruk was van haar drie dansende zusters. In het tweede bedrijf kreeg haar optreden echter iets gekunstelds, zeker in contrast met de natuurlijke présence van Marianela Nuñez als Mathilde Ksjessinska.
Uitermate sterk is de intensiteit waarmee Osipova het derde deel helemaal naar zich toe trekt. Zelden heb ik de persoonlijkheid van een ballerina zo sterk gevoeld heb als hier, waar haar optreden magistraal samensmelt met nu eens vervreemdende elektronische klanken, dan weer de elektriserende kleur- en tempowisselingen in Martinu's Fantaisies Symphoniques. Afgezien van de ook nu weer overbodige Raspoetin komen we hier door de combinatie van theater- en muziekvormen met divers beeldmateriaal dicht in de buurt van het Gesamtkunstwerk: ballet als totaaltheater, uitmuntend vastgelegd en zeker na Tsjaikovski's muziek auditief bijzonder indringend. Goed om te zien dat de meestal zo ravissante Natalja Osipova ook dit in haar mars heeft. En ook goed om te horen dat het orkest van de Royal Opera onder Simon Hewett hier meer doet dan alleen maar een verplicht nummertje ballet begeleiden!