DVD-recensie
© Paul Korenhof, september 2020
|
Donizetti: Don Pasquale |
 |
Het mag inmiddels bekend zijn dat ik weinig bezwaren heb tegen opera's in vertaling, maar ik maak daarbij wel enig voorbehoud. Faust en Mignon in het Duits vind ik prima (zolang de solisten goede Duitstalige zangers zijn) maar met een vertaalde opéra bouffe van Offenbach heb ik moeite. En in mijn 'top vijf' van La Bohème staan zowel Franse als Duitse uitvoeringen, maar voor Gianni Schicchi in het Duits ben ik nooit warm gelopen. Dat heeft te maken met het feit dat in veel komische opera's momenten zitten waarin het tekstritme een sterke muzikale rol speelt en in dat geval is toch de originele taal - of een taal die daaraan nauw verwant is - bepalend voor het muzikale effect. (Af en toewerkt dat trouwens ook de andere kant uit: een Duitse operette als Die lustige Witwe hoor ik soms zelfs liever in het Frans dan in het Duits!)
Iets dergelijks geldt voor de opera's van Donizetti: een Duitse Lucia di Lammermoor met Erika Köth koester ik, maar bij Don Pasquale zijn er toch momenten waarop het Duits de muziek in de weg zit. Dat bezwaar geldt bij deze live-opname uit 1977, opgenomen tijdens een tournee van de Weense Staatsopera, overigens minder voor het duet Pasquale-Malatesta dan ik had verwacht. En dat heeft dan toch vooral te maken met het enorme talent voor komedie van de Oostenrijkse bas Oskar Czerwenka, bij verzamelaars van grammofoonplaten vooral bekend van kleinere rollen, maar voor het publiek tussen 1950 en 1980 een van de onbetwiste sterren van het Weense ensemble.
Als zanger-acteur die aanvankelijk een carrière als schilder had nagestreefd, was Czerwenka een waar all-round artiest. Dat bewijst hij hier als een kapitale Don Pasquale die niet alleen frappeert door zijn zang, maar ook de manier waarop hij zijn rol met talloze details scenisch waar maakt. Regie en decors van Helge Thoma zijn een beetje 'uit de oude doos' en en het kap- en grimewerk zijn bepaald niet geschikt voor close ups, maar daar moeten we ons maar overheen zetten. Het is nu eenmaal een 'historische opname', in de waarste zin des woords.
Dat laatste heeft niet alleen betrekking op de voorstelling als geheel en de titelrol van Czerwenka, maar misschien meer nog op de Norina van de toen 30 jaar oude Edita Gruberova. In haar vijfde seizoen als ensemblelid van de Staatsopera was zij niet alleen uitgegroeid tot een lieveling van het Weense publiek, maar was zij ook al hard op weg om een gevierde prima donna te worden. De grote Italiaanse bel-cantopartijen waarin zij later zou excelleren, lagen nog in het verschiet, maar wel gold zij internationaal reeds als eerste keuze voor de Koningin van de Nacht, Zerbinetta (Ariadne auf Naxos) en Adele (Die Fledermaus).
Dezelfde kwaliteiten die haar Adele nog altijd zo'n verrukking maken (haar videoregistratie uit de Staatsopera met de Rosalinde van Lucia Popp en de Eisenstein van Bernd Weikl blijft voor mij het ideaal) zie we hier terug in haar Norina. De virtuositeit van haar zang wordt zo mogelijk nog overtroffen door de speelsheid en het raffinement van haar acteren, waarbij zij ook altijd de serieuze kant paraat weet te houden. Een waar theaterdier!
Naast deze sterren van de Weense Staatsopera komt de Malatesta van Hans Helm niet verder dan een betrouwbaar 'huismerk', terwijl de Peruviaanse tenor Luigi Alva mij ondanks zijn nog altijd fraaie stem en solide techniek toch een beetje tegenvalt. Blijkbaar had zijn zang in 1977 al veel verloren van de charme die hem in de jaren zestig de meest gevraagde Almaviva in Il barbiere di Siviglia maakte. Gelukkig hebben wij hem ook in Nederland in die rol gehoord - en in andere opera's. Zijn 'Un aura amorosa' tijdens een voorstelling van Così fan tutte in het Haagse Gebouw voor K&W blijft zelfs een van de mooiste vertolkingen die ik ooit in mijn leven van enige aria gehoord heb!
Al met al toch dank aan Naxos voor deze historische uitgave. Muziek en beeld (4:3 maar wel in kleur) komen goed over en werden in optimale kwaliteit (48kHz/16bit - 1.5Mbps) op de dvd gezet. Het dvd-boekje is naar Naxos-standaard zelfs luxueus te noemen.