Britten: Peter Grimes.

Dean Peterson (Hobson), John Del Carlo (Swallow), Anthony Dean Griffith (Peter Grimes), Felicity Palmer (Mrs Sedley), Patricia Racette (Ellen Orford), Jill Grove (Auntie), Greg Fedderly (Bob Boles), Anthony Michaels-Moore (Captain Balstrode), Bernard Fitch (Rev. Horace Adams), Leah Partridge, Erin Morley (Two nieces), Teddy Tahu Rhodes (Ned Keene), Metropolitan Opera, New York City.
Dirigent: Donald Runnicles.
Regie: John Doyle.

EMI 2174149 (2 dvd's)

Opname 15 maart 2008

---

Ook in de Met is het niet al goud wat er blinkt. Zo gaat het overal in het leven, dus de grootste theaters kunnen zich er evenmin aan onttrekken, maar het is soms wel vervelend voor al die mensen die voor gigantische prijzen toegangsbewijzen kopen. Je gaat bijna denken dat al die mensen die dan wel heel enthousiast reageren, dat vooral doen om zichzelf te bewijzen dat de voorstelling toch het geld waard is geweest. Ik had dat gevoel de afgelopen jaren meer dan eens in Bayreuth. Je zult daar maar heen gereisd zijn, een duur hotel hebben besproken en dan alles bij elkaar vijfhonderd tot duizend euro per voorstelling kwijt zijn, terwijl je kwalitatief elders beter aan je trekken komt. Het is geen goede vergelijking, dat moet ik meteen toegeven, want alleen al het feit dat in Bayreuth je hele dag in het teken staat van een vele uren durend bezoek aan een uniek theater met een al even unieke sfeer eromheen, is eigenlijk al onbetaalbaar, maar toch...

Weinig interactie
De productie van Peter Grimes in de regie van John Doyle met toneelbeelden van Scott Pask, die op 15 maart 2008 in de Met werd vastgelegd, is zonder meer het aanzien waard, maar het lijkt alsof bij de vormgeving van het vissersdorpje aan de Engelse oostkust waar de opera zich afspeelt, Dylan Thomas' Under Milk Wood op de achtergrond meespeelde. De personages worden gepresenteerd als een soort individuele abstracties die - vaak zonder wezenlijke interactie - hun eigen leven leiden, hun eigen emoties doormaken en de situatie van anderen hooguit becommentariëren.

Met zijn visie biedt Doyle een op zich fascinerend uitgangspunt, maar het moet muzikaal wel tot leven worden gebracht en daaraan ontbreekt het hier. Het hele dorpsleven in Peter Grimes wordt gekarakteriseerd door de golfjes die kabbelend het strand bereiken en zich weer terugtrekken, en dan weer kabbelend het strand bereiken en zich weer terugtrekken, en dan weer... in een eeuwig voortgaand patroon. Af en toe ontstaat er enige deining of zorgt de wind voor hogere golven, af en toe steekt er zelfs een storm op, maar na verloop van tijd keren toch de ruist en de vertrouwde eentonigheid weer terug. Dat moet in de muziek hoorbaar zijn, maar de aanpak van Donald Runnicles houdt zich verre van die suggestie. Aan het orkest ontlokt hij klanken die eerder helder, analytisch en geaccentueerd zijn dan dat zij de introverte warmte oproepen van iets dat huiselijk en vertrouwd is.

Het grote manco van deze productie is dat regisseur en dirigent er samen voor zorgen dat de dorpsbevolking niet één groot, instinctief reagerend dier wordt, dat een outcast buitensluit omdat het eigen gevoel van veiligheid door hem bedreigd wordt. Grimes' grootste 'fout' is immers niet dat zijn leerjongens sterven, zelfs niet dat hij een bruut is, maar dat hij zich luid en duidelijk verzet tegen de gesloten dorpsmentaliteit. Dat zou ook onze sympathie moeten wekken, zeker als we in aanmerking nemen hoe sterk Britten de hypocrisie van de dorpelingen heeft benadrukt, maar daarvan is bij deze voorstelling geen sprake. Hier is Grimes een individu als alle anderen en bespeur ik maar weinig van het conflict tussen de eenling en de massa.

Geboren voor Grimes
Jammer genoeg is de bezetting op cruciale punten net niet wat het zijn moet. Anthony Dean Griffey zegt in een pauzeprogramma dat hij heel goed weet dat hij niet de mooiste tenor van de wereld heeft, maar dat hij wel het gevoel heeft dat hij geboren is om Peter Grimes te zingen. Dat kan ik navoelen, maar Runnicles en Doyle zouden hem dan meer kansen moeten geven in die momenten waarop Grimes ons in zijn ziel laat kijken. Nu worden momenten als 'Now the Great Bear and Pleiades', 'In dreams I've built myself some kindler home' en de 'waanzinscène' te weinig 'monologue intérieure' en te veel een psychische afwijking van het normale patroon. (En wellicht had de zanger zelf zich ook anders moeten laten coachen, maar daarover kan ik niet oordelen.)

Ook de beide andere centrale rollen zijn niet ideaal bezet, al is levert Anthony Michaels Moore als Balstrode zonder meer een vertolking van klasse. Zijn bariton klinkt echter te lyrisch, te 'verdiaans', terwijl deze rol toch om meer diepte en ook om meer vocale autoriteit vraagt. Ook Ellen Orford is te licht bezet, maar dan op een andere manier. Patricia Racette heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een soort 'huissopraan' van de Met, maar dat zegt meer over de Met dan over deze zangeres. Zij is capabel, dat zonder meer, maar haar timbre mist warmte en persoonlijkheid, in de hoogte kan haar 'blanke' toonvorming schel worden en onder spanning ontwikkelt zij een onaangenaam vibrato. Naarmate ik Racette vaker hoor, begin in zangeressen als Heather Harper meer te waarderen...

Kikvorsperspectief
De ondersteunende rollen bezitten stuk voor stuk wel degelijk het niveau dat men van de Met mag verwachten, maar ze zijn net iets te karikaturaal geregisseerd, alsof de regisseur bij voorbaat de inzoomende camera een leuke shot wilde bieden. Met de cameravoering zelf ben ik trouwens ook niet helemaal gelukkig. Te vaak wordt gekozen voor een kikvorsperspectief, waarbij het ook nog eens lijkt of de cameraman een orkestlid is dat even omhoogkijkt.

Al met al is deze Peter Grimes niet de onbetwiste winnaar geworden. Een eveneens tamelijk recente opname uit de Opera van Zürich heeft veruit mijn voorkeur, terwijl veel kenners en liefhebbers ongetwijfeld de voorkeur geven aan de oude opname uit Covent Garden met Jon Vickers of aan de BBC-film met Peter Pears. Die laatste twee  bezitten weliswaar niet de (breed)beeldkwaliteit van deze nieuwe registratie, maar draait het daarom bij een opera?