De Stichting Kamermuziek Limburg (SKL) organiseert het bekende Orlando Festival dat jaarlijks in de maand augustus in Kerkrade wordt gehouden en dat liefhebbers uit heinde en verre naar de voormalige mijnstad trekt; en dat inmiddels al 38 jaar lang en met veel succes, zowel in artistiek en educatief opzicht als vanuit toeristisch oogpunt. Dat het dit jaar wellicht anders zal zijn heeft uiteraard alles met de heersende coronacrisis te maken, maar ook in de daaropvolgende jaren dreigen er donkere wolken. Niet door het virus, maar door het onlangs uitgebrachte negatieve advies van - ja u leest het goed - de Cultuurtank (een minder gelukkig gekozen naam voor het adviescollege dat voor de provincie Limburg over de subsidies aan de kunstensector moet oordelen). Althans, het gepubliceerde conceptadvies naar aanleiding van de door SKL ingediende subsidieaanvraag voor de periode 2021-2024 belooft voor het festival weinig goeds.

Aan de basis van het uitgebrachte, voor het festival negatieve advies: de sterke afname van de waardering voor het festival bij de adviesraad. Telde het advies uit 2016 nog 15 waarderingspunten, het huidige advies blijft bij slechts 10 punten steken. Dat moet voor de organisatoren van het festival niet alleen een bittere pil, maar ook een grote verrassing zijn geweest, want in de tussentijdse monitorgesprekken die in de afgelopen vier jaar werden gevoerd was er van de zijde van de Cultuurtank geen enkele kritiek te bespeuren. Verbijstering alom dus, niet alleen bij de festivalleiding maar ook bij zoveel anderen die het festival een zeer warm hart toedragen.

Het is een overigens een aloud probleem: adviesorganen die hun waardering voor bepaalde kunstinstellingen binnen slechts luttele jaren doen omslaan in afwaardering. Of die in hun adviezen eerst de loftrompet steken om vervolgens, als het op de centen aankomt, toch nul op het rekest geven of aanmerkelijk minder subsidie willen toekennen dan werd aangevraagd. Kortom, niets is zo wispelturig als het beleid van dergelijke adviesorganen, al of niet mede ingegeven door de tijdgeest of plotsklaps gewijzigde opvattingen. Daarop een consistent artistiek beleid uit te bouwen is, met zoveel onberekenbaarheid, met zoveel windvanen, is voor ieder weldenkend bestuur een nauwelijks nog reële optie te noemen. Bij degenen die mede van die subsidies afhankelijk zijn en zich niet mogen rekenen tot de (vermeende) bovenklasse in het vaderlandse kunstbedrijf wordt het daardoor dus regelmatig een rit van 'himmelhoch jauchzend' naar 'zu Tode betrübt'. De uitkomst: zwemmen of (bijna) verzuipen.

Uiteraard dient Iedere aanvraag - het spreekt eigenlijk vanzelf - ordentelijk te worden onderbouwd, al wil dat bij sommige instellingen er nog weleens bij inschieten, een verwijt dat het Orlando in ieder geval niet kan worden gemaakt. Waar nog bijkomt dat het Orlando niet naar een ongewisse toekomst hoeft te verwijzen, maar de zekerheid van een in vele jaren opgebouwde grote landelijke reputatie en dito waardering ruimschoots achter zich heeft. En dit dankzij - en dat ongebroken gedurende bijna vier decennia - de avontuurlijke programmering (met daarin alleen al 20% Nederlandse muziek, ofwel driemaal de Nuis-norm!), het zeer hoge artistieke niveau, het tevens niet meer weg te denken educatieve karakter en het aan dit totale concept ten grondslag liggende zowel creatieve als doortastende beleid. Vorig jaar was zelfs sprake van een extra grote toename van de bezoekersaantallen, met maar liefst 23% ten opzichte van een jaar eerder. Kerkrade staat niet alleen als 'fanfarestad' op de kaart, maar ook als het zomers epicentrum op het gebied van de kamermuziek, nog eens in de hand gewerkt door de vele radio-uitzendingen (op Radio 4 en de Concertzender). Daarnaast zijn er de vele geproduceerde cd's die zowel nationaal als internationaal grote waardering oogsten. Kortom, het Orlando Festival is niet 'zomaar' een festival, maar een belangrijk ijk- en ankerpunt met daarin een centrale rol weggelegd voor toch al een stiefkindje in het muziekleven: de kamermuziek.

Maar zoals gezegd: de Cultuurtank adviseerde anders, daarbij tevens negerende dat het uitgerekend het Orlando Festival is dat in die ene maand augustus een groter aanbod van kamermuziek biedt dan in het reguliere concertseizoen in de gehele provincie Limburg. Door de afwijzing door de Cultuurtank wordt, als het daarbij blijft, niet alleen Limburg maar feitelijk het gehele land beroofd van zo'n veertig kamermuziekconcerten. Een bewijs temeer dat dit adviesorgaan oog noch oor heeft voor het belang van de bevordering van de kamermuziek in het algemeen.

In het door het bestuur van het Orlando Festival ingediende verweerschrift wordt ook melding gemaakt van op meerdere punten door de Cultuurtank neergeschreven verkeerde voorstelling van zaken. Zo wordt in het advies vermeld dat 'deelnemende artiesten ook tot de doelgroep van de festivalfunctie behoren en daardoor voor inkomsten zorgen, waardoor de eigen inkomsten van het festival relatief hoog liggen'. Dat is meer dan een vingerfout in de wetenschap dat die inkomsten niet afkomstig zijn van de deelnemende artiesten (uitvoerenden en docenten), maar van structurele en incidentele subsidies van overheden, fondsbijdragen, vrienden, concertbezoekers én de deelnemers (amateurmusici, muziekstudenten en jonge professionele musici) aan educatieve projecten, lessen en masterclasses. Maar het is geen nieuws: adviesorganen die wel adviseren maar zich niet of nauwelijks lijken te bekommeren om de achterliggende feiten. De gevolgen zijn er echter niet minder om, kunnen voor de subsidieaanvrager zelfs desastreus uitpakken als wil wet wordt.

Het is wellicht geen steen des aanstoots, maar was wel een opmerking waard dat die post 'Eigen Inkomsten' (met zo'n 65%) relatief hoog is. Het antwoord had de adviesraad blijkbaar niet kunnen bedenken, terwijl het zo voor de hand ligt: omdat het festival in hoge mate afhankelijk is van de incidentele bijdragen. Maar hoe nuttig op zich ook, het nadeel is uiteraard net zo evident: het grote risico wat daardoor wordt gelopen. Immers, als die incidentele bijdragen door welke oorzaak ook sterk afkalven komt het financiële scenario als geheel direct onder druk te staan. En naarmate steeds meer bij landelijke fondsen wordt aangevraagd wordt de spoeling allengs dunner en daarmee het financiële risico van de aanvragers navenant groter. Alleen een toename van de recettes kan dan voor de zo noodzakelijke compensatie zorgen. Dat impliceert dan weer een programmering die daarop in voldoende mate aansluit. Voldoende diversiteit in het aanbod moet meestal worden bevochten.

Het festivalbestuur ziet de financiële risico's in de naaste toekomst alleen maar toenemen en heeft daarom logischerwijs de terechte stap gezet in de richting van een hogere provinciale bijdrage, uitmondend in de aanvraag voor het tijdvak 2021-24 van in totaal jaarlijks € 177.000.

In het door de Cultuurtank uitgebrachte advies wordt verwezen naar het traditionele publiek dat eindig is en vergrijst. Het festivalbestuur heeft er echter de uitkomst van een recent onderzoek (te vinden op https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2019/51/concerten-trekken-meer-publiek-dan-ooit) tegenover geplaatst. Dat het publiek weliswaar vaak grijs is, maar dat het niet vergrijst. Dat klassieke muziek primair nooit aan jonge mensen besteed is geweest en dat dit beeld door de jaren heen niet wezenlijk is veranderd, maar dat er geen enkel bewijs is voor de door de Cultuurbank geponeerde stelling met bovendien een duidelijk ingegeven negatieve connotatie. Het besef klinkt er niet in door dat mensen steeds ouder worden en langer gezond en actief blijven. Aldus vormen ouderen een groeimarkt en gaan veel jonge mensen vanzelf naar klassieke concerten naarmate zij zelf ouder worden. Of anders gezegd: het publiek schuift alleen maar in leeftijd op; het sterft niet uit. Een belangrijk verschil.

Door een bescheiden deel van het concertaanbod gratis toegankelijk te maken (de Cultuurtank noemt dat in het advies 'concertjes') hoopt en verwacht het Orlando Festival dat daardoor een nieuwe publieksdoelgroep binnen bereik komt. De Cultuurtank daarentegen wil juist meer aandacht voor 'cross-over', dat blijkbaar als tovermiddel wordt gezien om daarmee meer publiek te kweken. Ook de Raad voor Cultuur lijkt er de oren naar te laten hangen, getuige de ruime 'beloning' voor Amsterdam Sinfonietta en Holland Baroque. Maar terecht neemt het festivalbestuur stelling tegen die gedachte`, verwijzende naar een gebrek aan vakkennis binnen de raad en met de toevoeging dat 'cross-over' als 'publiekskweker' al lang en breed is achterhaald en al helemaal in het domein van de kamermuziek.

In het advies wordt tevens gewag gemaakt van een gebrek aan samenwerking tussen het festival en een organisatie uit een andere sector, daarbij echter volkomen over het hoofd ziende dat het Orlando al dit jaar zou beginnen met een samenwerking met de Universiteit Maastricht, maar ook de diverse interdisciplinaire samenwerkingen met film, theater en dans (uiteraard zijn deze punten in de aanvraag opgenomen, maar er werd blijkbaar door de Cultuurtank overheen gelezen). Het coronavirus maakte dit echter onmogelijk.

Niet minder merkwaardig is dat in het advies geen enkele consequentie wordt getrokken uit de gedane constatering dat de ingediende plannen in artistiek-inhoudelijk opzicht tot in detail zijn uitgewerkt. Echter, een inhoudelijke beoordeling is om onnaspeurbare redenen achterwege gelaten. De aanvrager moet het doen met de - blijkbaar zomaar uit de lucht gevallen - toekenning van slechts één armzalige punt voor 'artistiek-inhoudelijke relevantie'. Terwijl die nu juist de kern vormt van zowel het artistieke bestaan als de financiële ondersteuning van het festival!

Het kan niet vaak genoeg worden gezegd: subsidieaanvragen worden vaak afgewezen op weinig steekhoudende, vaak ook kronkelige argumenten, wat de pil voor de aanvrager des te bitterder maakt. Maar hij moet door het Orlando Festival pas echt geslikt worden als het inmiddels aan het bij de Gedeputeerde Staten ingediende bezwaar- annex verweerschrift dat beeld niet doet kantelen. Het is dus maar te hopen dat het zo ver niet komt.

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links