CD-recensie
© Siebe Riedstra, januari 2023 |
Erich Zeisl werd in 1905 geboren in Wenen, waar zijn joodse ouders een Kaffeehaus dreven. Hij was pas 28 jaar toen Adolf Hitler in 1933 aan de macht kwam. Vijf jaar later was de Anschluss een feit en wist Zeisl, inmiddels getrouwd, te vluchten naar Parijs. Een jaar later vestigde hij zich in het Amerikaanse Californië. Daar verdiende hij aanvankelijk een boterham met werken in de filmindustrie, routineklussen die hij al gauw opgaf en verruilde voor docentschappen. In Californië raakte hij bevriend met diverse collega-componisten, veelal ook van joodse afkomst. Zijn dochter Barbara, geboren in 1940 toen hij net in new York was gearriveerd, trouwde met Ronald, de tweede zoon van Arnold Schoenberg. Uit dat huwelijk werd in 1966 Randol Schoenberg geboren, een succesvolle jurist die zich enorm inspant voor de nalatenschap van zijn beide grootvaders. Op YouTube heeft Randol een uitgebreide en overzichtelijke speellijst geplaatst met werk van Zeisl: even zoeken op "Erich Zeisl composer". Erich Zeisl was een muzikaal hoogbegaafde jongen die op zijn veertiende aan het Weense conservatorium ging studeren en op zijn zestiende zijn eerste liederen publiceerde. Dat bleek zo succesvol dat hij zich de eerste jaren van zijn loopbaan concentreerde op het schrijven van zo'n tweehonderd liederen. Navrant, en typerend voor Zeisl, is dat hij na zijn emigratie geen liederen meer heeft geschreven. De spirituals op deze cd tellen daarbij uiteraard niet mee, dat zijn arrangementen van bestaande titels. Aangemoedigd door het succes van zijn liederen componeerde hij in 1929 een ballet, Pierrot in der Flasche, dat onuitgevoerd bleef liggen. In 2005 bracht het label CPO een suite van dat ballet uit, gecombineerd met een Pianoconcert in C, dat in 1951/2 werd gecomponeerd maar pas in 2005 in Californië in première ging. Die uitgave op CPO is helaas al lang niet meer verkrijgbaar. Een van de belangrijkste werken die Zeisl in Amerika schreef, zijn Requiem Ebraico, werd door Decca opgenomen in het kader van het project Entartete Musik, een initiatief van Michael Haas. Het verscheen in combinatie met The Song of Terezin van Franz Waxman, een man die grote successen boekte als componist van filmmuziek. Erich Zeisl was geen vernieuwer. Zijn liederen passen in het muzikale beeld van zijn tijd zonder de vernieuwingsdrang van Arnold Schönberg en zijn school. Zeisl borduurt voort op de verworvenheden van de lijn die kan worden doorgetrokken van Wagner via Hugo Wolf - met hier en daar een knipoog naar het Kabarett van de jaren twintig. Bariton Ulf Bästlein merkt in een inleidend woord op dat het onbegrijpelijk is dat deze liederen zo lang op een opname hebben moeten wachten. Formeel heeft hij gelijk, want van de 28 titels op deze cd zijn er slechts zeven eerder verschenen. Echter, in 2005 bracht het label CPO een cd uit waarop bariton Wolfgang Holzmair eveneens 28 liederen opnam. Het goede nieuws voor de verzamelaar is dat er tussen deze beide uitgaven nauwelijks van overlapping sprake is. Een prachtig voorbeeld van het geheel eigen geluid van Zeisl en het inlevingsvermogen van Bästlein is te horen op track 23, Wanderers Nachtlied - de bijna stukgecomponeerde tekst van Johann Wolfgang von Goethe. Ulf Bästlein is naast zijn zangloopbaan docent aan de Universität für Musik und darstellende Kunst Graz. Hij heeft een specialiteit gemaakt van onbekend repertoire met een nadruk op de kruisbestuiving van dichtkunst en muziek. Zijn voordracht wordt allereerst gekenmerkt door een perfecte verstaanbaarheid die een tekstboek overbodig maakt. Daarnaast laat hij in zijn zangkunst horen dat er tussen pianissimo en mezzoforte nog een wereld aan dynamiek te winnen valt. Zijn compagnon Charles Spencer heeft de beschikking over een pracht van een vleugel, die tot het meubilair van de Tonal Studio in Wenen behoort: een instrument dat in 1928 werd gebouwd door de firma Julius Feurich te Leipzig. Een schitterend exemplaar met een opvallend zangrijk en sonoor basregister. Spencer behoeft geen introductie, hij was de pianopartner van een staalkaart aan grote zangers - van Christa Ludwig tot Thomas Quasthoff. Een voorbeeldige opname, een uitgebreide toelichting en complete teksten ronden een recital af dat een unieke inkijk geeft in het oeuvre van deze zeer ten onrechte vergeten toondichter. Jonge zangers, op zoek naar nieuw repertoire, kunnen er hun voordeel mee doen. index |
|