CD-recensie
© Siebe Riedstra, mei 2009
 |
Wolf-Ferrari: Suite uit I gioielli della Madonna – Prélude en Intermezzo uit I quattro rusteghi – Suite-Concertino voor fagot en orkest op.16 – Ouverture en Intermezzo uit Il segreto di Susanna – Ouverture en Intermezzo uit L’amore medico – Intermezzo en Ritornello uit Il campiello – Ouverture La dama boba.
Karen Geoghegan (fagot), BBC Philharmonic o.l.v. Gianandrea Noseda.
Chandos CHAN 10511 • 79' •
Hij werd geboren (1872) als Hermann Friedrich Wolf en overleed (1948) als Ermanno Wolf-Ferrari in zijn geboortestad, Venetië. In dat ene zinnetje ligt de tweespalt van deze componist besloten, een Duitser in Italië, een Italiaan in Duitsland. Zijn vader was een succesvolle kunstschilder van Beierse komaf, zijn moeder een Italiaanse pianiste. Een bezoek aan Bayreuth op jeugdige leeftijd bracht de jonge Hermann zo in verwarring, dat vaderlief besloot dat zijn zoon de kunstacademie in Rome moest gaan volgen. Toen Hermanns muzikale talent niet meer te stuiten was mocht hij gaan studeren bij Joseph Rheinberger in München. Na afsluiting van zijn studie en terugkeer naar Venetië trok hij aanvankelijk de aandacht met een oratorium, maar zijn eerste opera, Cenerentola, was geen succes. Dus keerde de jonge componist, die intussen zijn roepnaam in het Italiaans had vertaald, en zijn moeders naam aan die van zijn vader had toegevoegd, terug naar Duitsland. Daar sloeg Cenerentola wel aan – als ‘Aschenbrödel’. Al snel volgden twee nieuwe opera’s, Le donne curiose en I quattro rusteghi die succesvol geproduceerd werden in München, uiteraard in hun Duitse gedaanten, ‘Die neugierigen Frauen’ en ‘Die vier Grobiane’.
De basis voor deze successen vond Wolf-Ferrari bij de toneelschrijver Carlo Goldoni, wiens toneelstukken een bron van inspiratie voor nog eens drie opera’s zouden worden, in de beste traditie van de Venetiaanse Opera Buffa. Internationaal succes kwam met de eenakter Il Segreto di Susanna, in Nederland onder operaliefhebbers wellicht nog bekend als ‘Het rookverbod’, een flinterdun verhaal, maar muzikaal in zijn tijd (1909) een voltreffer. De ouverture is Wolf-Ferrari’s meestgespeelde werk geworden. De mozartiaanse charme van dit werk geeft duidelijk aan waar Wolf-Ferrari’s muzikale voorkeuren vandaan komen. Geschreven in een neo-klassiek idioom ruim tien jaar voordat Strawinsky daarmee furore maakte, gaf Wolf-Ferrari de voorkeur aan Cimarosa, Mozart en Rossini, in plaats van Verdi en Wagner. Maar in zijn volgende opus, I gioielli della Madonna, waagde hij zich aan een veristische opera, wellicht geïnspireerd door het succes van Mascagni’s Le Maschere. Beide opera’s hebben geen repertoire gehouden, maar de orkestsuite uit I gioielli heeft zich op het concertpodium en in de opnamentudio weten te handhaven. Wolf-Ferrari werd na de eerste buitenlandse aandacht in zijn geboortestad benoemd tot directeur van het Conservatorium, een functie die hij van 1902-12 bekleedde. Dat betekende overigens niet dat zijn werken daar ook uitgevoerd werden. Zijn oratorium La vita nuova (1903), op een tekst van Dante, ontving twee uitvoeringen in Italië tegenover driehonderd in de rest van Europa.
De totale ontreddering die de Eerste Wereldoorlog over Europa uitstortte liet ook zijn sporen na in de productie van Wolf-Ferrari. Pas in 1925 presenteerde hij een nieuwe opera, Gli amanti sposi, wederom gebaseerd op Goldoni en in première gebracht in Venetië. In de daaropvolgende jaren werd Wolf-Ferrari een internationale grootheid met premières in belangrijke operahuizen, wiens bekendheid wedijverde met die van Richard Strauss en Giacamo Puccini. In 1939 bracht de Milanese Scala zijn La Dama Boba, ditmaal geen Goldoni maar Lope de Vega en muzikaal geïnspireerd door Rossini. Vijftien productieve jaren verder was wereldoorlog nummer twee een feit. Kennelijk hadden de nationaalsocialisten geen bezwaar tegen Wolf-Ferrari – waarom zouden ze – en in 1943 vond in Hanover de première plaats van zijn laatse opera, Gli Dei a Tebe.
In een opvallende parallel met de iets oudere Richard Strauss van dezelfde periode zouden er nog een aantal instrumentale werken ontstaan die vooral gekarakteriseerd worden door heimwee naar het verleden. Beide componisten houden zich allang niet meer bezig met de actualiteit, maar wijken uit naar hun eigen verlorengegane muzikale paradijs. Bij alletwee zijn de gevolgen ontroerend: het hoboconcert van Strauss, het Concertino voor althobo en kamerorkest van Wolf-Ferrari, de Metamorphosen van Strauss, het Vioolconcert van Wolf-Ferrari (zijn zwanenzang). Misschien geen meesterwerken, maar wel stukken die zich uit de wurgende greep van de tijdgeest hebben weten los te maken en ons de schoonheid van achter de horizon laten horen. In het eerdere Suite-Concertino opus 16 (1932) voor fagot en strijkorkest met twee hoorns, en zijn tweelingzus Idillio-Concertino opus 15 voor hobo en dezelfde bezetting zijn de karakteristieken van die schrijfwijze al duidelijk te horen.
Gianandrea Nosada is sinds 2006 chef van het ‘andere’ orkest van de BBC, dat gevestigd is in Manchester, het BBC Philharmonic. Zo heeft Manchester niet alleen twee voetbalclubs, maar ook twee orkesten. Wat betreft registraties moet het Hallé Orchestra zijn eigen broek ophouden, maar kan het orkest van de BBC, gegeven zijn positie als radio-orkest, door een verbintenis met Chandos de vele studiowerkzaamheden op cd vastleggen. De negentienjarige Karen Geoghegan trok de aandacht van het Britse publiek toen ze in 2007 hoog eindigde in het BBC televisieprogramma Classical Star, met als gevolg een contract met het label Chandos. Ze speelt de sterren van de hemel.
Deze uitgave maakt deel uit van een serie met de titel Musica Italliana, waarin eerder werken verschenen van Respighi en Dallapiccola. Noseda weet uitstekend raad met de muziek van zijn landgenoten, en deze schijf in het bijzonder overtreft vele malen eerdere inspelingen van ongeveer hetzelfde repertoire voor de labels ASV (Serebrier) en EMI (Marriner). Bovendien is de Chandos-uitgave beter gevuld en superieur opgenomen. Dank zij Studio 7 van de BBC in Manchester hoeven we ons geen zorgen te maken over de zwembadakoestiek waar Chandos ons soms op trakteert. Een sprankelende cd voor de warme zomeravond.