CD-recensie
© Siebe Riedstra, april 2011
 |
Widmann: Messe (voor groot orkest) – Fünf Bruchstücke (voor klarinet en piano) – Elegie (voor klarinet en orkest)
Jörg Widmann (klarinet), Heinz Holliger (piano), Deutsche Radio Philharmonie Saarbrücken Kaiserslautern o.l.v. Christoph Poppen
ECM New Series ECM 2110 • 68' •
Jörg Widman is een uiterst succesvolle Duitse componist van de jongste generatie – hij werd geboren in 1973. Behalve componist is hij ook een veelgevraagd klarinettist, opgeleid in zijn geboortestad München en aan de Juilliard School in New York. Een hele reeks eigentijdse composities voor de klarinet heeft hij al ten doop gehouden. In zijn eigen werken gaat hij de confrontatie met het verleden aan, maar dan wel in de breedste zin van het woord. Dat Wolfgang Rihm een werk voor hem componeerde is net zo naspeurbaar als zijn ervaringen met het klarinetconcert van Mozart. Widman componeerde de afgelopen jaren een aantal succesvolle werken in opdracht van toporkesten. Het Cleveland Orchestra speelde zijn orkestwerk Chor op tournee in het Concertgebouw in Amsterdam. Con Brio, een hommage aan Beethoven in opdracht van Mariss Jansons en het orkest van de Bayerische Rundfunk werd lovend ontvangen. Pierre Boulez en de Wiener Philharmoniker verzorgden de première van Armonica. Een indrukwekkende lijst, die zich helaas nog niet vertaalde in beschikbare opnames. Met de uitgave van deze cd doorbreekt het label ECM deze radiostilte.
 |
|
| Jörg Widmann |
Tussen 2003 en 2005 schreef Widmann een trilogie voor groot orkest, gebaseerd op de transformatie van vocale vormen naar een instrumentale bezetting: Lied (2003), Chor (2004) en Messe (2005). Het zijn drie forse partituren geworden. Lied (bijna een half uur) is een opdracht van de Bamberger Sinfoniker en chef Jonathan Nott; Chor (ruim twintig minuten) werd geschreven voor het Deutsches Sinfonie-Orchester Berlin en Kent Nagano. Messe,waarvoor Christian Thielemann en de Münchner Philharmoniker tekenden, is met een lengte van bijna veertig minuten de meest substantiële partituur van de drie
Jörg Widmann studeerde compositie bij Hans Werner Henze (1994-1996) en Wolfgang Rihm (1997-1999). Daarmee staat hij midden in de grote Duitse traditie, maar net als zijn beide leermeesters zoekt hij naar manieren om grenzen te verleggen. Dat Henze een instrumentaal Requiem componeerde is zeker geen toeval, maar de mis van de leerling lijkt in niets op de dodenmis van de meester. Deze Messe is geboren in de kerk en transformeert gebaren, klankpatronen, maar ook geuren uit het eeuwenoude ritueel rechtstreeks naar de concertzaal. Dat daarbij vervorming optreedt is alleen maar logisch. Het Kyrie bestaat nu eens niet uit een driedelig Kyrie eleison – Christe eleison – Kyrie eleison, maar uit een kolossale Introïtus van ruim elf minuten, gevolgd door een Contrapunctus, een Interludium, nog een Contrapunctus en nog een Interludium: de cirkel is rond, Johann Sebastian Bach is de ultieme leermeester.
Aan de hand van de Fünf Bruchstücke voor klarinet en piano uit 1997 blijkt met wat voor niet te stuiten versnelling Widmann zich in minder dan tien jaren ontwikkeld heeft. In deze aforismen leeft de jonge componist zich uit in dartele speeltechnieken, die de luisteraar ademloos achterlaten. Hij speelt ze zelf, en de klarinet zingt, jankt, krijst, kriebelt, fluistert, kleppert, ontroert, irriteert - en nog veel meer.
In het laatste werk op deze cd worden al deze componenten verenigd. Dat kan ook niet anders, wanneer een componist een soloconcert voor zichzelf schrijft. Naar de titel is het dan weliswaar geen klarinetconcert, maar dat is geen belemmering voor een indrukwekkende krachttoer: hier is een meester aan het woord.
De uitvoerenden die nog niet genoemd zijn, behoren tot de vriendenkring van de componist. Heinz Holliger verwisselt – voor het eerst op geluidsdrager! – de hobo voor de piano. Christoph Poppen dirigeerde menige première van Widmann, en weet het gefuseerde orkest van Saarbrücken-Kaiserslautern tot voorbeeldige prestaties te inspireren. Paul Griffiths schreef een poëtische inleiding en de opname laat niets te wensen over.