CD-recensie
© Siebe Riedstra, december 2009
 |
Trumpet Renaissance - 20ste-eeuwse Trompetconcerten
Birtwistle: Endless Parade (voor trompet, strijkers en vibrafoon) (1986/87)
Jost: Pietà (trompetconcert) (2004).
Roger: Concerto grosso nr. 1 op. 27 (voor trompet, strijkers en pauken) (1936).
Arutiunian: Trompetconcert (1950)
Philippe Schartz (trompet) – BBC National Orchestra of Wales o.l.v. Jac van Steen
Chandos CHAN 10562 • 73' •
Dit is een aardige internationale melange: een Luxemburgse solist die samenspeelt met een Welsh orkest onder een Nederlandse dirigent, in repertoire van Britse, Duitse, Oostenrijkse en Armeense afkomst. Maar er is samenhang: Philippe Schartz is solotrompettist van het BBC National Orchestra of Wales, en Jac van Steen is de vaste gastdirigent van dat orkest.
Trumpet Renaissance is de titel van de cd. Zou het door de jazz komen dat de trompet pas weer in de twintigste eeuw in de belangstelling van componisten is komen te staan? Feit is dat na de enorme hoeveelheid muziek die er in de barok voor het instrument is gecomponeerd, de bron in de loop van de achttiende eeuw volledig opdroogde. De werken op deze cd bestrijken de periode van 1936 tot 2004 en geven een aardig beeld van de stand van zaken anno nu. Geen van alle onsterfelijke meesterwerken, maar tenminste één ervan, het Trompetconcert van de Armeniër Alexander Aroetjoenjan heeft een zekere populariteit bereikt.
Het oudste stuk is het Concerto grosso nr. 1 van de Oostenrijker Kurt Rogers (1895-1966). Roger studeerde bij Schoenberg, maar daar is niets van te merken. Zijn Concerto grosso is een neo-klassieke affaire, met modale trekjes en nauwelijks een dissonant. Dat we deze componist niet kennen heeft alles te maken mat zijn gedwongen vlucht naar de Verenigde Staten in 1939. Maar in Amerika werden zijn werken door alle grote orkesten gespeeld.
Alexander Grigori Arutiunian (1920) kennen we alleen van zijn trompetconcert uit 1950. Het heeft de typisch Armeense kenmerken die ook zo karakteristiek zijn voor het werk van Aram Katsjatoerjan. Het is een levenslustig, volks maar tegelijkertijd jazzy stuk muziek van iets meer dan een kwartier. De befaamde Russische trompettist Timofei Doksjitzer maakte het beroemd en schreef ook de cadenzen die in deze uitvoering gebruikt worden.
Sir Harrison Birtwistle (1934) is op dit moment de ‘grand old man’ van de Britse muziek. Zijn massieve orkestwerk Earth Dances heeft al het predikaat ‘de Sacre van de 21ste eeuw’ opgeplakt gekregen. Soloconcerten schreef hij nauwelijks, en we hebben het aan een opdracht van Paul Sacher te danken dat het trompetconcert Endless Parade in de wereld is gekomen. Dat verklaart ook de kleine orkestbezetting: 24 strijkers en een vibrafoon. Dat laatste instrument geeft al aan dat de wereld van de cool jazz hier zijn sporen heeft getrokken. Endless Parade is geschreven voor Hakan Hardenberger, die er ook een opname van maakte (Philips 432 075-2). Het is een stuk dat beslist met zijn tijd mee zal groeien, en een tweede opname zeer verdient.
In Pietà van Christian Jost (1963) is de verbinding met de cool jazz overduidelijk aanwezig, al was het alleen maar door de ondertitel ‘in memoriam Chet Baker’. Baker was een groot jazztrompettist met een warm geluid, die maar twee prioriteiten kende: zijn trompet en heroïne. Hij kwam om het leven door een val uit het raam van een Amsterdams hotel, in 1988. Jost heeft zijn stuk minitueus uitgeschreven, maar toch klinkt het als een lange jazz-improvisatie. De muzikale voortgang verloopt in lagen, die grondtonig van karakter zijn en waaroverheen de trompet zich in een vierdelig parcours vrijjwel zonder onderbreking laat horen. Opvallend genoeg doen de structuur en het gedifferentieerde gebruik van dempers eerder denken aan de Miles Davis van het album In a silent way, dan aan Chet Baker.
Philippe Schartz mag dan niet de bekendheid hebben van Hakan Hardenberger, trompet spelen kan hij als de beste. De dynamische differentiaties die hij met name in het stuk van Jost laat horen zijn indrukwekkend – natuurlijk spelen de diverse dempers daar een cruciale rol in, maar daar moet je als klassiek trompettist maar mee weten om te gaan. De stylistische verschillen, die eveneens niet gering zijn, weet hij met een vanzelfsprekend gemak te overbruggen. Jac van Steen is een dirigent die in het buitenland – met name in Duitsland en Engeland – een bloeiende carrière heeft opgebouwd met chef-dirigentschappen op belangrijke plaatsen. Naast zijn werkzaamheden bij de orkesten van de BBC is hij GMD in Dordtmund. Samen met de technici van de BBC zetten ze deze vier boeiende partituren op ideale wijze neer.