CD-recensie

© Siebe Riedstra, maart 2017

Ook deden de voortreffelijke instrumentalisten in de buurt bij mij het verlangen ontstaan om me op mijn eigen instrumenten sterker te ontwikkelen. Daar zou ik nog verder in gegaan zijn wanneer niet een te heftig vuur mij ertoe had aangedreven om behalve klavier, viool en fluit, ook de hobo, de traverso, de chalumeau, de gamba, de contrabas en kwintbazuin te leren kennen.
Georg Philipp Telemann over zichzelf in Johann Mattheson: Grundlage einer Ehrenpforte, 1741

Bovenstaand citaat maakt duidelijk dat Georg Philipp Telemann de viool, de (blok)fluit en het klavier als zijn 'eigen' instrumenten beschouwde. Johann Sebastian Bach was eveneens een erkend virtuoos op het klavier en de viool. Wie de hier ingespeelde concerten beluisterd zal onmiddellijk opmerken dat Bach hoge eisen stelt aan zijn solisten. De klavecimbelpartij van het Concert in F is voor toetsenisten, of ze nu het klavecimbel of een Steinway bespelen, nog altijd een formidabele uitdaging. Om van de Sonates en Partita's voor viool solo maar te zwijgen. Telemann maakt het zijn solisten minder zwaar, en was zeker zelf in staat om de blokfluit- en traversopartijen in deze concerten uit te voeren. Ook aan zijn luisteraars stelt Bach iets hogere eisen dan Telemann, want hoewel Telemann de oudste van de twee was, ging hij toch soepeler met zijn tijd mee. In zijn werken wordt de galante stijl ontwikkeld die later door Bachs zoon Carl Philipp Emanuel (het petekind van Telemann) opgepikt werd en omgebogen tot een vroege variant van Sturm und Drang. Bach hield vast aan een strenger contrapunt en een kunstiger harmonische opbouw. Het laatste deel van zijn Klavecimbelconcert is een doorwrochte fuga van vijf minuten. En toch ziet Telemann er geen been in om zijn concerten te modelleren naar de ouderwetse Sonata da Chiesa met haar vaste bouw van langzaam-snel-langzaam-snel. Waarom deed hij dat? Ongetwijfeld omdat het hem in de gelegenheid stelde om van die onweerstaanbaar mooie langzame deeltjes te componeren, liefst in de vorm van lieflijke pastorales of siciliennes.

Héloïse Gaillard bespeelt zowel de hobo als de blokfluit, geeft leiding aan haar Ensemble Amarillis en verzorgt de begeleidende tekst bij deze uitgave. Wie de concerten of de website AllOfBach van de Nederlandse Bachvereniging volgt weet al dat hoboïsten met groot gemak de blokfluit ter hand nemen. Die traditie gaat zonder mankeren eeuwen terug naar de tijd waarin deze werken ontstonden, een tijd waarin blokfluitspelen tot de schoolopleiding behoorde. Gaillard zal zich voor de titel van deze cd, Effervescence concertante, hebben laten inspireren door het 'heftig vuur' waarover Telemann spreekt in zijn autobiografische schets. Die effervescentie klinkt door in het spel van solisten en ensemble, waarin bruisend plezier en speelse virtuositeit hand in hand gaan. Zowel Bach als Telemann moeten bij hun Akademien in Leipzig en Hamburg bij Kaffee Zimmermann of op de Gänsemarkt iets soortgelijks beleefd hebben. Met een handvol musici lekker spelen voor een dankbaar publiek. Dat handvol musici maakt de kracht uit van deze uitgave, die nog maar eens onderstreept dat een orkestrale bezetting van deze stukken een twintigste-eeuwse uitvinding is die nergens op slaat. Wat een genot dat je je zo kunt wanen op een paar passen afstand van een ensemble, daarbij geholpen door een opname die het levensecht weet te vertalen van die mooie Courroie in Zuid-Frankrijk naar de huiskamer. De volgende cd mag best volgespeeld worden tot de capaciteit van tachtig minuten is bereikt, en dan liefst met het schitterende concert voor fluit, hobo d'amore en viola d'amore van Telemann en het Tripelconcert voor traverso, viool en klavecimbel van Bach. Prachtige muziek van twee goede vrienden.

index