CD-recensie
© Siebe Riedstra, mei 2021
Tavener – No longer mourn for me Tavener: Preces and Responses (bewerking voor cello-octet) – The Death of Ivan Ilyich - Mahámátar – Popule meus – No longer mourn for me (bewerking voor cello-octet) Matthew Rose (bas, Death of Ivan Ilyich), Abi Sampa (Sufi zanger, Mahámátar), Steven Isserlis (cello), Trinity Boys Choir (Mahámátar), Philharmonia Orchestra o.l.v. Omer Meir Wellber |
 |
He had his own voice. He wasn't writing to be popular – he was writing the music he had to write.
Steven Isserlis over John Tavener
Op 22 juni 1974 vond in de Haarlemse Sint Bavokerk de wereldpremière plaats van Ultimos Ritos , een werk voor solisten, koor en orkest van John Tavener. Het slot van dat werk bestaat uit een bandopname van de laatste maten van het Crucifixus uit Bachs Hohe Messe – de hemelse modulatie die het majeur van de wederopstanding voorbereidt. Bij die première weigerde de taperecorder dienst en zag het publiek een lange man in een smetteloos wit pak door de kerkruimte benen om de storing te verhelpen. Zo maakte Nederland kennis met John Tavener, op 12 november 2013 overleden. Hij werd 69 jaar.
Taveners carrière maakte een opvallende start met twee stukken die opgenomen werden voor het gloednieuwe label Apple van The Beatles: The Whale en het Requiem for Father Malachy. Werken waarin hij gebruik maakte van, maar zich tevens afzette tegen de heersende avant-gardistische mode. De verbinding met de Beatles heeft er zeker toe bijgedragen dat alle ogen een tijdlang gericht waren op deze nieuwkomer. Zelf maakte hij in de volgende jaren een totale ommekeer in zijn muzikale en geestelijke levensbeschouwing. Hij bekeerde zich in 1977 tot de Russisch-orthodoxe kerk. Zijn muziek onderging een gedaanteverwisseling waarbij de orthodoxe kerkmuziek het nieuwe fundament van zijn componeren werd – met een spaarzaam gebruik van de moderne technieken uit het verleden.
Wereldwijde roem verwierf Tavener met Song for Athena , gezongen tijdens de uitvaart van Princess Diana in 1997. Zijn grote doorbraak had daarvoor al plaatsgevonden, met The Protecting Veil voor cello en strijkorkest, in 1988 geschreven voor en in opdracht van cellist Steven Isserlis. De twee zijn altijd goede vrienden gebleven, en de samenwerking leidde tot plannen voor een cd die teruggaan tot 2013, het jaar waarin Tavener overleed.
Acht jaar later heeft Isserlis die plannen kunnen verwezenlijken. Het gaat dan om twee werken die Tavener speciaal voor hem schreef. In de eerste plaats The Death of Ivan Ilyich, een monodrama voor bas-bariton, cello en orkest, ter nagedachtenis aan Isserlis' echtgenote Pauline, die in 2010 overleed. Mahámátar voor sufi zanger, kinderkoor, cello en orkest vond zijn oorsprong in filmmuziek. Het is door de bijdrage van de zangeres een moeilijk te beschrijven werk van een onbeschrijfelijke schoonheid geworden. Het timbre van Abi Sampa is nauwelijks als mannelijk of vrouwelijk te duiden en haar bijdrage heeft een grote mate van improvisatorische vrijheid. Popule Meus is een meditatie voor cello en strijkorkest, met een opvallende obligate solorol voor de pauken. Isserlis zelf besloot om twee vocale werken om te zetten naar een bezetting van acht cello's: Pieces and Responses en No longer mourn for me. Het zijn de twee stukken waarmee de cd opent en afsluit.
Dit is niet zomaar een componistenportret van een bevriende collega. Isserlis speelt niet alleen prachtig cello, hij heeft ook zoals de Engelsen zeggen ‘a way with words'. In de begeleidende tekst heeft hij het zeer persoonlijke verhaal om het verlies van zijn echtgenote en zijn vriend niet alleen door inkervende klanken maar ook in ontroerende woorden uitgedrukt. Het spreekt vanzelf dat de uitvoering door alle betrokkenen van een maximale intensiteit is en dat het geheel gedragen wordt door een sublieme opnamekwaliteit. Een schitterend In Memoriam.