CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, oktober 2022

Josef Tal - Complete Symphonies

Tal: Symfonieën nr. 1-6 (compl.) - Festive Vision

NDR Radiophilharmonie o.l.v. Israel Yinon
CPO 555 551 • 1.59' • (2 cd's)
Opname: sept. 2002, jan.i & febr. 2003, Studio 1, Grosser Sendesaal, Hannover

 

Twee componisten speelden een hoofdrol in de muziekgeschiedenis van de nieuw gevestigde staat Israel in de eerste decennia van haar bestaan: Paul Ben-Haim (1897-1984) en Josef Tal (1910-2008). Beide waren van joodse komaf, studeerden in Duitsland, verkasten al jong naar het toenmalige Palestina en veranderden hun geboortenaam. Paul Frankenburger noemde zich naar zijn vader Paul Ben-Haim (zoon van Heinrich), Joseph Grünthal heette voortaan Josef Tal.

Paul Ben-Haim heeft ook buiten Israel bekendheid verworven, mede dankzij de inzet vanuit de Verenigde Staten, met voorop Leonard Bernstein. Hij componeerde twee symfonieën, in 1940 en 1945, die weliswaar geen repertoire zijn geworden, maar wel de nodige discografische aandacht hebben gekregen. Op het label CPO zijn ze verschenen in uitvoeringen door de NDR Radiophilharmonie onder Israel Yinon (hier besproken). Israel Yinon (1956-2015) en het orkest van de NDR verzorgden eveneens de eerste en tot nu toe enige opname van de zes symfonieën van Josef Tal. Ze verschenen aanvankelijk op twee separate cd's, en zijn nu opnieuw uitgebracht als een dubbelaar, voor een gereduceerde prijs.

Josef Tal, pianist, docent en componist, werd geboren in de provincie Posen, destijds deel uitmakend van Pruissen. Hij ontving zijn opleiding aan de Berliner Hochschule en emigreerde in 1934 met zijn gezin naar Palestina. In zijn vroege werken zijn nog invloeden van de Sefardische muziek te horen, maar al snel ontwikkelde hij een moderne schrijfstijl en een levendige interesse voor elektronische muziek. Zijn oeuvre bestaat onder meer uit acht opera's, zes symfonieën, dertien soloconcerten, kamermuziek, koorwerken en elektronische muziek met en zonder instrumenten.

In de zeer uitgebreide toelichtende tekst van Habakuk Traber bij deze uitgave wordt grondig ingegaan op inhoud en opbouw van de werken, maar we lezen niets over de achtergrond van de componist en de ontstaansgeschiedenis van zijn symfonische oeuvre. Wat dat betreft blijft de Grove Dictionary eveneens in gebreke met een update uit 1999. Gelukkig is er een uitstekende website, joseftal.org, waar een overvloed aan informatie beschikbaar wordt gesteld, inclusief meerdere opnamen, waaronder veel registraties van wereldpremières. Zo komen we erachter dat Josef Tal kennelijk een grote reputatie genoot, in ieder geval werd hij in zijn geboorteland belangrijk genoeg gevonden voor de première van zijn Vijfde symfonie, door de Berliner Philharmoniker onder Daniel Barenboim, ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag.

Een symfonie is voor Tal geen wijdlopige affaire: de gemiddelde tijdsduur beloopt twintig minuten. Alleen de Eerste symfonie werd herkenbaar onderverdeeld in drie delen, die zonder onderbreking in elkaar overgaan, de overige zijn doorgecomponeerd eendelig. Vanaf de tweede symfonie speelt de twaalftoonstechniek vooral in melodisch en thematisch opzicht een rol, maar in ritmisch en harmonisch opzicht houdt Tal vast aan herkenbare patronen. Vooral het slagwerk speelt in deze werken een belangrijke rol, met in de tweede, derde en zesde symfonie opvallende solopassages voor onder meer de pauken.

Makkelijk in het gehoor liggend kan men deze symfonieën niet noemen, maar intrigerend zijn ze wel degelijk. Tal is een uitnemend vakman, met een geslepen oor voor ongebruikelijke instrumentale combinaties en een pakkende ritmiek waarin ostinato's een belangrijke rol spelen. Zijn schrijfstijl mag gerust uniek genoemd worden, en wie vergelijkingen zoekt komt uit in de buurt van Varése en onze eigen Matthijs Vermeulen. Ook de bezigheden met elektronische muziek hebben hun sporen nagelaten.

In speltechnisch opzicht zijn deze partituren bepaald niet voor de poes, en het strekt dirigent Yinon en zijn NDR orkest tot eer dat hier een absolute topprestatie wordt neergezet, zeker in vergelijking met de alternatieve uitvoeringen die op de website te horen zijn. De componist was bij de opnamesessies (hij was 93!) aanwezig en spreekt in een ontroerend voorwoord zijn grote dankbaarheid uit. Een heruitgave die het verdient om met open oren ontvangen te worden.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links