CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, maart 2013

 

 

Szymanowski: Concertouverture op. 12 - Symfonie nr. 2 op. 19 - nr. 4 op. 60 (Symphonie Concertante)

Louis Lortie (piano), BBC Symphony Orchestra o.l.v. Edward Gardner

Chandos CHSA 5115 • 71' • (sacd)

Opname: april en juli 2012, Watford Colosseum

 


Na de dood van Karol Szymanowski (1882-1937) was het gedaan met zijn internationale reputatie. Decennialang werd zijn muziek alleen nog in zijn vaderland gespeeld, en ook daar slechts mondjesmaat. In de loop van de jaren 1970 kwamen de eerste elpees schoorvoetend verzamelingen binnen, met als grote ontdekking het schitterende Stabat Mater. De opkomst van de cd bracht een stroomversnelling teweeg die ook merkbaar werd op het concertpodium. Vooral het Eerste vioolconcert heeft daarvan geprofiteerd: recentelijk hebben violistes als Nicola Benedetti en Simone Lamsma zich er over ontfermt. Over de orkestwerken hoeven we ons geen illusies te maken, die zijn op onze concertpodia niet welkom. Toen Hilversum nog op volle toeren draaide brak wijlen Sir Edward Downes een lans voor de Derde symfonie en de opera Krol Roger. Ook het Stabat Mater kreeg een paar maal een eerlijke kans bij het Groot Omroepkoor, maar die tijden zijn definitief voorbij.

Het label Chandos is vol goede moed begonnen aan een prachtige orkestserie onder de naam Muzyka Polska; niet met Poolse musici, maar met het Britse BBC Symphony Orchestra, en de al even Britse dirigent Edward Gardner. Na vier afleveringen Lutoslawski, die hier enthousiast zijn besproken, is de beurt aan zijn ondergewaardeerde voorganger. Szymanowski begon waar Chopin ophield: zijn Preludes op. 1 zijn de logische voortzetting van het idioom van zijn grote landgenoot. Na een aantal pianowerken en liederen volgt in 1905 de Concertouverture op. 12, Szymanowski's eerste orkestwerk. We vergeten vandaag de dag nogal gemakkelijk hoe enorm de invloed van Richard Strauss ruim honderd jaar geleden was. Nederland heeft als onmiskenbaar voorbeeld Johan Wagenaar, twee jaar ouder dan Richard, maar een goede luisteraar. Ook Szymanowski laat in zijn Concertouverture horen dat Don Juan voor hem geen geheimen heeft. De briljante instrumentatie heeft hij in 1912/3 nog eens onder handen genomen, en zo is het werk definitief in druk verschenen.

De indruk die zijn Duitse collega Max Reger achterliet vindt zijn weerslag in de Tweede symfonie van 1910. Dat blijkt in de allereerste plaats uit de opbouw. Reger was een meester in de variatievorm, en zijn Variationen und Fuge über ein Thema von Mozart hebben model gestaan voor de opbouw van de tweede helft van Szymanowski's opus. Die bestaat eveneens uit een thema met variaties, waarbinnen dan een adagio, een scherzo, en een magistrale slotfuga hun plek vinden. Na diverse revisies werd de partituur in 1936 definitief afgesloten.

Met de Vierde symfonie maken we een sprong van twintig jaar naar 1932. Szymanowski heeft inmiddels de explosieve chromatiek van Skrjabin en de aardse volksmuziek van Bartók leren kennen. Zelf is hij een nieuwe componist geworden: hij heeft zijn eigen taal gevonden. Hij is op bezoek gegaan in het Tatragebergte om zich te verdiepen in de plaatselijke volksmuziek, is er zich thuis gaan voelen en heeft er een huis laten bouwen. Dat vindt zijn weerslag in de Derde symfonie, het ballet Harnasie, het Stabat Mater, het Tweede vioolconcert en de Concertante symfonie voor piano en orkest. De laatste is een verkapt pianoconcert, technisch niet te moeilijk zodat Szymanowski het zelf op zijn concertreizen door Europa kon spelen. Gelukkig heeft een beroemde landgenoot zich over dit stuk ontfermt: Arthur Rubinstein. Hij nam de Concertante op zijn repertoire en was de eerste die een opname uitbracht. Na zijn dood werd het weer stil rond dit opus. Onbegrijpelijk dat een werk dat zich kan meten met het Derde pianoconcert van Bartók zo vakkundig doodgezwegen kan worden.

De werken op deze cd zijn al in oudere opnamen verkrijgbaar, op het label EMI. Prima uitvoeringen door Poolse orkesten onder vakkundige dirigenten. Edward Gardner heeft het voordeel van de laatste technologie op opnamegebied en dat vertaalt zich spectaculair. Hij is bovendien ontvankelijk voor de uitbundige virtuositeit van de Concertouverture en de Tweede symfonie. Zijn ervaringen als operadirigent zullen hem daar zeker bij geholpen hebben. Dat hij zich diepgaand met Lutoslwaski heeft beziggehouden heeft zich terugvertaald in het inzicht in de late Szymanowski van de Concertante. Daarbij is de aanwezigheid van Louis Lortie pure luxe: die laat ons horen dat we tachtig jaar lang een schitterend pianoconcert links hebben laten liggen. Ik hoop dat deze prachtige heropening van de orkestwerken van Szymanowski spoedig een vervolg krijgt. Hopelijk zullen dan ook de partituren van de Eerste symfonie en het ballet Harnasie als herboren tot klinken komen.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links