CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, maart 2013

 

   

Skrjabin - Complete Pianosonates

Pianosonate nr. 1 in f, op. 6 - nr. 2 in gis, op. 19 (Sonata-Fantasy) - nr. 3 in fis, op. 23 - nr. 4 in Fis, op. 30 - nr. 5, op. 53 - nr. 6 op. 62 - nr. 7 op. 64 (Witte Mis) - nr. 8 op. 66 - nr. 9 op.68 (Zwarte Mis) - nr. 10 op. 70

Dmitri Alexeev (piano)

Brilliant Classics 94388 • 67' + 78' • (2 cd's)

Opname: 2008-2011, The Music Room, West Sussex

 


Alexander Skrjabin (1872-1915) maakte de overgang van de negentiende naar de twintigste eeuw lijfelijk mee, en wist die ook overtuigend in muziek gestalte te geven. Samen met Debussy en Schönberg is hij een van de grote vernieuwers van rond die eeuwwisseling. Skrjabin stierf jong, hij werd maar 43 jaar, maar heeft desondanks een indrukwekkend oeuvre nagelaten waarin de piano overheerst. Hij begon heel behoudend in de stijl van Chopin, getuige zijn Eerste pianosonate, maar eindigde in een dissonante stijl waarin vooral opeenstapelingen van kwarten een belangrijke karakteristiek zijn. Met de Vijfde pianosonate - hij schreef er tien - uit 1907 beginnen die explosieve en klavierbestormende experimenten.

Over stapelen van kwarten gesproken: in een andere bespreking las ik in dit verband over kwarttoonsakkoorden, maar dat kan echt niet. Om even technisch te worden: kwarttonen en kwarten zijn twee verschillende dingen, die je niet door elkaar moet halen. Een kwarttoon is de helft van een halve toon, alsof er op de piano tussen de witte en de naburige zwarte toets nog een extra toets zou zitten - een geluid dat zich tussen de c en de cis, of de g en de gis bevindt. Kwartenakkoorden bestaan uit de stapeling van het interval kwart, een toonsafstand van vier tonen. Het resultaat is dus een akkoord dat uit tonen bestaat die op de piano vier toetsen uit elkaar liggen. Skrjabin nam de vrijheid om daar de afstand van de overmatige kwart aan toe te voegen - die is een halve toon groter. Niet van c naar f, maar van c naar fis. Als je daarmee gaat stapelen krijg je de typische klank van de late Skrjabin (bijvoorbeeld: c - fis - b - enzovoort). Zijn symfonisch gedicht Prometheus staat er bol van. De Eerste Kammersymphonie van Schönberg trouwens ook. Vreemd dat Schönberg zoveel bonuspunten heeft verworven met zijn atonale scheppingen, terwijl Skrjabin in Rusland zowel als het westen vaak wordt afgeschilderd als een geparfumeerde dandy. Het oordeel van Sjostakovitsj uit 1931 is kenmerkend: "We beschouwen Skrjabin als onze bitterste muzikale vijand. Waarom? Omdat Skrjabins muziek tot een ongezonde erotisering leidt. Maar ook tot mystiek, passiviteit en een vlucht voor de feiten des levens."

Over Skrjabin zijn de pianisten het nog lang niet eens. Zijn werk leent zich evenveel voor gezwijmel als voor vulkanische uitbarstingen. Dat laatste is te horen op een live-opname die Svjatoslav Richter in 1972 op een recital in Warschau realiseerde, een recital waar nog steeds vol ontzag naar geluisterd wordt. Dmitry Alexeev is een pianist die we in Nederland nauwelijks kennen, en dat is niet terecht. Voor het label Virgin maakte hij wat mij betreft de definitieve opname van Rachmaninovs Preludes. In het bovengenoemde Prometheus vertolkte hij de solopartij in een uitvoering voor EMI door het Philadelphia Orchestra en Riccardo Muti, en heruitgegeven - u raadt het - door Brilliant Classics. De wereld van Skrjabin is voor hem een universum van muziek - zonder parfumerie. Een universum dat het verdient om serieus genomen te worden. De opnamen zijn gemaakt in The Music Room, een concertzaaltje met 160 stoelen in het landelijke Sussex. Een ideale omgeving voor deze muziek, die vraagt om een warme ambiance, maar tegelijk zijn complexiteit niet mag verliezen in te veel galm. Er zijn veel pianisten die indrukwekkende opnamen van deze stukken in de catalogus hebben gezet, van Ashkenazy tot Zhukov De beroemdste is misschien wel Horowitz. Alexeev mag zich voegen in dit indrukwekkende gezelschap, en de kwaliteit van de opname plaatst hem dicht bij de top. Ik heb geen idee hoe Brilliant het klaarspeelt om deze sublieme opnamen op de markt te brengen voor een afbraakprijs, maar een gegeven paard kijk je niet in de bek. Een sublieme cd!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links