CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, juni 2013

 

Sjostakovitsj: 10 Gedichten op teksten van revolutionaire dichters op. 88 - 10 Russische volksliederen

Tatjana Kravtsjenko (piano), Chorus of the Moscow Academy of Choral Arts o.l.v. Victor Popov

Brilliant Classics 9414 • 63' •

Opname: januari – april 1998,
Kleine Zaal, Conservatorium, Moskou

   

Choral Music is de titel van deze cd, met welgeteld twee grote en totaal onbekende werken. Een cyclus van tien a capella werken – motetten eigenlijk – en een bundel van tien volksliederen met pianobegeleiding. In beide gevallen voor gemengd koor en op Russische teksten. Over de laatste collectie kunnen we kort zijn: leuke muziek, vakkundig getoonzet, maar door de componist niet van een opusnummer voorzien, en dat komt bij Sjostakovitsj zelden voor. Net als de Jazz-Suites muziek die geen pretenties heeft. Nog een rondje, ober!

De koorklank speelt in het oeuvre van Dmitri Sjostakovitsj geen rol van betekenis. In een paar filmpartituren komen passages voor onbegeleid koor langs, het slot van de opera Lady MacBeth kent een indrukwekkende koorscene, de Tweede en Derde symfonie sluiten af met een slotkoor en de Dertiende heeft een éénstemmige massieve koorpartij voor de bassen. Het ‘Lied van de Wouden’ (op. 81), geschreven ter meerdere glorie van het onwijze plan van Stalin om Siberië in vijf jaar te bebossen, is Sjostakovitsj’ enige ‘oratorium’. Aan een requiem is hij nooit toegekomen, maar zijn Altvioolsonate komt dicht in de buurt.

Hoe zo’n Requiem geklonken zou kunnen hebben horen we in het vijfde van de Tien gedichten opus 88, met de titel ‘Aan de ter dood veroordeelden’. Het zesde (‘De negende januari’) had het Dies Irae van dat virtuele Requiem kunnen zijn. Sjostakovitsj bezingt daar de revolutie van 1905, een gebeurtenis die in zijn leven en werk epische proporties heeft aangenomen. Zijn vader was er bij en vertelde er indringend over. Toen die in 1922 stierf stond de familie er alleen voor en moest de zestienjarige Mitja papa’s rol als kostwinner overnemen. Dat deed hij door in bioscopen te improviseren bij ‘stomme’ films. Soms lijkt het wel alsof hij dat zijn hele leven is blijven doen, en dat de herinnering aan die tochtige orkestbakken hem altijd bijgebleven is.

In 1951 was Stalin springlevend en stond Sjostakovitsj er slechter voor dan ooit. Drie jaar eerder was componerend Rusland de wacht aangezegd door Zjdanov, die vond dat de kunsten veel te elitair waren geworden en decreteerde dat kunst het volk vooral niet moet prikkelen, maar bevredigen, zodat het niet op gevaarlijke gedachten komt. Wat componeer je in zo’n situatie? Dmitri Sjostakovitsj, schepper van tien symfonieën, was ongetwijfeld al met zijn elfde bezig, maar zoals wel vaker, vond hij ineens andere bezigheden. Hij had bij de Bachfeesten in Leipzig Tatjana Nikolajeva horen spelen en besloot ter plekke om zijn eigen Wohltemperierte Klavier te schrijven, uiteraard voor Nikolajeva. De revolutie van 1905 moet ergens in zijn achterhoofd hebben gerommeld, want niet alleen de Elfde symfonie heeft er mee te maken, de teksten van de gedichten die hij waarschijnlijk in dat verband las brachten hem op een idee voor een groot werk voor gemengd koor a capella. Niet voor niets citeert hij in het tweede deel van de Elfde (dat eveneens de titel De negende januari draagt) het zesde deel van deze cyclus. Het eindresultaat was te horen op 10 oktober 1951, toen de legendarische koordirigent Alexander Svesjnikov (de Russische Eric Ericson) de première dirigeerde van opus 88.

Zowel opus 87 (de 24 Preludia en Fuga’s) als opus 88 hebben een cruciale rol gespeeld in de rehabalititatie van Sjostakovitsj, en daarmee de weg geopend naar de totstandkoming van de Elfde symfonie. Die draagt de ondertitel ‘Het jaar 1905’ en wordt door de geleerden afgedaan als filmmuziek. Misschien moeten we met zijn allen nog maar eens goed luisteren naar opus 87 en 88 voordat we er klaar mee zijn. Deze cd biedt daartoe een uitgelezen gelegenheid. Ze is opgenomen in 1998, dus geen zorgen over de opnamekwaliteit. Er wordt uitstekend gezongen, Tsjernoestsjenko waardig. De annotatie (alleen Engels) van Malcolm MacDonald vertelt in vijf pagina’s precies wat u moet weten en de gezongen teksten staan in een Engelse vertaling op de website van Brilliant Classics.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links