CD-recensie
© Siebe Riedstra, december 2018
Schumann: Humoreske in Bes, op. 20 - Davidsbündlertänze op. 6 - Thema mit Variationen in Es WoO 24 (Geistervariationen) Gabriele Carcano (piano) |  |
De Italiaanse pianist Gabriele Carcano (Turijn, 1985) maakte pas in 2016 zijn cd-debuut op het label Oehms met werken van Johannes Brahms. Op het programma stonden vroege werken: de Derde Pianosonate opus 5, het Scherzo opus 4 en de Variaties op een thema van Robert Schumann opus 9. Zijn tweede cd verschijnt op het Britse label Rubicon, waar Matthew Cosgrove aan het hoofd staat. Cosgrove gaf eerder leiding aan labels als Decca, DG en Onyx. Rubicon faciliteert opnamen die door de artiest zelf worden ingebracht, een werkwijze die zo langzamerhand de norm begint te worden voor beginnende musici.
Carcano koos voor deze cd een werkwijze die herinnert aan zijn debuut: twee grote werken en een variatiecyclus van Robert Schumann. De grote werken ontstonden voor zijn dertigste, de variaties op een eigen thema - de Geistervariationen - kregen geen opusnummer toebedeeld, want Schumann stond inmiddels onder curatele van zijn echtgenote Clara en Johannes Brahms. De Davidsbündlertänze stammen uit de tijd dat Robert door de vader van Clara op afstand gehouden werd. De oude Wieck had moeite met de levensstijl van zijn geniale leerling. De koortsachtige productiviteit van Schumann blijkt uit de opusnummers van de beide grote werken, de Humoreske opus 20 ontstond een jaar na opus 6.
De Geistervariationen danken hun naam aan de hallucinaties waaraan Schumann dankzij zijn niet spaarzame drankgebruik leed - engelenzang hield hem uit zijn slaap. Ze dicteerden hem het thema, waarop hij vier variaties schreef. De vijfde variatie en het netschrift van het voorafgaande noteerde hij - in onberispelijk handschrift - op de ochtend van 27 februari 1854. Vroeg in de middag kreeg ontving Clara de huisarts om over Roberts probleem te overleggen. In paniek verliet Schumann zijn woning, en spoedde zich in ochtendjas en pantoffels in de regen naar de Rijn. Wat er daarna gebeurde weten we niet. Dat hij van een hoge brug gesprongen zou zijn is een sprookje. Dat hij doornat naar huis werd gebracht en vijf dagen later werd afgevoerd naar de psychiatrische inrichting Endenich bij Bonn is een feit.
De Geistervariationen hebben niet alleen geen opusnummer gekregen, ze zijn ook niet tot de canon van veelgespeelde werken van Schumann doorgedrongen. Ze hebben kennelijk grote indruk gemaakt op Gabriele Carcano, getuige de diepdoorvoelde uitvoering die hij hier neerzet. Dat het werk zich in halftinten afspeelt heeft zeker geholpen - ook in de verstilde momenten van de beide andere werken lijkt hij zich thuis te voelen. De schoonheid die hij daar weet op te roepen wordt helaas niet geëvenaard in de drukkere en luidere passages. Dat komt voor een belangrijk deel ook door de opnametechniek, die erg dicht op het instrument zit.
De Geister-Variationen markeren het tragische einde van een groot componist, en ze krijgen hier een uitvoering die nieuwe betekenis geeft aan het begrip klankgeworden wanhoop. Hartbrekend mooi.