CD-recensie

© Siebe Riedstra, december 2014

Dit is de derde cd waarop Andreas Staier zich bezighoudt met Robert Schumann; strikt genomen de tweede wanneer het alleen om pianowerken gaat. Op de eerste in deze reeks speelde hij de Vioolsonates 1 & 2; de tweede draagt de titel 'Hommage à Bach' en is hier door collega Aart van der Wal besproken. Wat direct opvalt is dat Staier kennelijk samenhangen zoekt die tot een zinvol gerangschikt geheel leiden dat niet alleen op papier goed oogt, maar bij beluistering de aandacht volledig weet vast te houden. De hoekstenen van deze uitgave zijn twee variatiewerken, en heel mooi ook het alpha en het omega van Schumanns oeuvre. De Abegg-Variaties ontstonden weliswaar als orkestwerk, maar van die versie is niets overgeleverd. Schumann maakte een nieuwe versie voor piano die hij publiceerde als zijn opus 1. Vandaag noemen we zoiets een statement.

In zijn Fantasiestücke wordt Schumann door zijn literaire voorbeeld E.T.A. Hoffmann en zijn 'Fantasiestücken nach Cillots Manier' geïnspireerd tot een nieuw genre. Maar het is alleen het genre dat er toe doet, niet de literaire inhoud - de namen heeft hij er vaak later opgeplakt en soms lijken ze ook niet helemaal te kloppen. De acht Fantasiestücke opus 12 horen stylistisch bij de geniale stortvloed aan pianowerken die Schumann in de eerste tien jaar van zijn componistenleven bijeenschreef. Meer dan twintig jaar na de Abegg-Variaties ontstaan de drie Fantasiestücke opus 111, die aanvankelijk de titel Drei Romanzen meekregen. Ze worden zelden gespeeld en zijn maar weinig opgenomen. Daarom raad ik u met klem aan om het middelste van dit drietal in de interpretatie van Staier te beluisteren. De combinatie van klankpoezie en broos instrument geeft dit kleinood een prachtige herfstgloed mee.

Over de herfst van Schumanns leven raken we niet uitgeschreven, en zeker over Schumanns laatste schepping voor de piano niet. Hij componeerde een Thema met Vijf Variaties, ondanks de totale verwarring die voorafging aan zijn zelfmoordpoging. Clara Schumann en Johannes Brahms vonden het niet geschikt voor publikatie - Brahms gebruikte vervolgens het thema voor zijn eigen Variationen über ein Thema von Robert Schumann, opus 9 als een Grabstein voor zijn idool - Brahms was eenentwintig jaar. Deze laatste schepping van Schumann wordt nauwelijks gespeeld, en weer is dat niet te begrijpen wanneer je de klanken beluistert die Staier hier uit zijn Erard tovert. Het diepe verdriet van een getergde ziel kun je er natuurlijk in horen, maar dat zou tegen Schumanns eigen principes indruisen. Muziek was immers altijd fantasie en geen programmamuziek?

U begrijpt het. Hier wordt schitterend muziek gemaakt. Staier weet dat met dit instrument niet minder mogelijk is dan op een Steinway, maar juist meer. Adembenemende staaltjes van virtuositeit laat hij horen - door het lichtere toucher van de fortepiano kun je heel snel spelen, maar ook heel makkelijk een extra toetsje meepikken. Bij Staier hoeven we ons daar geen zorgen over te maken. De opname is zoals altijd wanneer Martin Sauer verantwoordelijk is van topkwaliteit. Peter Gülke schreef de zeer informatieve tekst. Een pracht van een cd.

index