CD-recensie

© Siebe Riedstra, juni 2022

Erwin Schulhoff bezweek in 1942 aan tuberculose in het nazi- gevangenenkamp Wülzburg in Beieren. Daarmee kwam een einde aan het leven van een rusteloos genie, en tevens een voorlopig einde aan zijn reputatie als componist. Pas in de jaren negentig, mede onder invloed van de spraakmakende cd-serie Entartete Musik van het label Decca, kwam de belangstelling voor Schulhoff en zijn lotgenoten beetje bij beetje weer op gang.

Schulhoff werd in 1894 geboren als kind van gegoede ouders in de Duits-joodse gemeenschap in Praag. Hij ontving een voorbeeldige opleiding, diende in de Eerste Wereldoorlog in het leger, kwam daar lichamelijk ongeschonden doorheen en ontwikkelde zich na de oorlog tot een briljant pianist en een veelbelovend componist. Hij wisselde nogal eens van docent en bediende zich mede daardoor van een verwarrende hoeveelheid aan stijlen. Hij begon zijn studie op aanbeveling van Dvorák als zevenjarige in Praag, om via Wenen in Leipzig bij Max Reger, te landen. Hij rondde zijn studie af bij Fritz Steinbach in Keulen en zag ook nog kans om in 1913 een paar lessen mee te pikken bij Debussy. Tijdens zijn studiejaren waren het vooral Reger en Debussy die hem beïnvloedden, na de oorlog kwamen daar in rap tempo de tweede Weense school, het Dadaïsme en de jazz bij. In de dertiger jaren bekeerde hij zich tot het communisme en schreef hij volgens de richtlijnen van het socialistisch realisme, met voorspelbaar resultaat. Nog voordat hij van zijn nieuwverworven Russische staatsburgerschap gebruik kon maken werd hij door de nazi's in 1941 opgepakt.

Schulhoff schreef twee pianoconcerten waarvan het tweede, in een idioom dat toen voor jazz doorging, al enige keren is opgenomen. Het eerste concert stamt uit 1913 en staat nog geheel onder invloed van een (afgeslankte) Reger. Het is waarschijnlijk tijdens Schulhoffs leven nooit uitgevoerd en de componist heeft er zelf ook niet meer naar omgekeken.

De toneelmuziek bij Der Bürger als Edelmann, op een tekst van Molière, stamt uit 1926 en werd geschreven voor een bakbezetting van zeven blazers, slagwerk en een obligate pianopartij. Hier heeft Schulhoff de lessen van Max Reger ingeruild voor een jazzy idioom, in navolging van eerdere successen als de Suite voor kamerorkest en de Jazz-partita voor piano solo.

De beide opnamen op deze cd stammen uit de jaren negentig, en werden gerealiseerd in opdracht van de publieke omroep. Ze zijn waarschijnlijk allebei eerder op cd verschenen, maar ik heb alleen kunnen achterhalen dat het label Orfeo de muziek bij Der Bürger als Edelmann eerder uitbracht. Pianist Michael Rische heeft al decennialang een uitstekende reputatie in dit repertoire en levert hier topkwaliteit. Zowel Israel Yinon (1956-2015) en Gerd Albrecht (1935-2014) hebben zich onverschrokken ingezet voor dit vergeten repertoire en zorgen voor modeluitvoeringen. De opnamen door de publieke omroep zijn van solide kwaliteit en pianist Rische verzorgde zelf de toelichting. Een waardevolle aanvulling op de discografie van Schulhoff, waarin deze twee werken een gapende lacune vullen.

index