CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, februari 2019

 

Schulhoff: Symfonieën nr. 2 & 5 - Pianoconcert op. 34 - Concerto Doppio - Concert voor strijkkwartet en blazers - Strijkkwartetten nr. 0, 1 & 2 - Strijksextet - Sonate voor viool solo - Duo voor viool en cello - Pianosonates nr. 1 & 3 - Pianowerken

Een compleet overzicht van inhoud en uitvoerenden vindt u onderaan de recensie

Capriccio C7297 (6 cd's)
Heruitgave van cd's die verschenen in 1993 (cd 1), 2014 (cd 2), 1993 (cd 3), 1995 (cd 4) en 2009 (cd 5 & 6)

   

Entartete Musik, roofkunst, erfpachttegoeden, antisemitsme dat opnieuw de kop opsteekt. Het zijn onderwerpen die bijna vijfenzeventig jaar na de holocaust de media meer lijken te beheersen dan ooit te voren, en een bijna modieuze aandacht krijgen in de pers en aanverwante media. Alsof we het al die jaren niet hebben geweten - de Nederlandse vertaling van 'wir haben es nicht gewusst'. De hypocrisie is stuitend. Klein voorbeeld, om bij de klassieke muziek te blijven: Marius Flothuis, werkzaam bij het Concertgebouworkest onder Willem Mengelberg werd in 1942 ontslagen omdat hij weigerde voor de Kultuurkamer te tekenen. Na afloop van de oorlog moest hij tot 1953 vechten om zijn oude baan terug te krijgen. Misschien moeten we toch eens nadenken over dit gemakzuchtige collectieve vergeten, een product van ruim een halve eeuw koppen in het zand. Erfpachttegoeden worden uitbetaald, maar niemand weet aan wie, roofkunst wordt teruggegeven, maar de eigenaars zijn vergast, en Erwin Schulhoff krijgt een box met zes cd's op het label Capriccio, maar geen mens kent de zes symfonieën van Schulhoff. Too little too late.

Zo maar wat gedachten die opborrelen bij het verschijnen van een box met werken van Erwin Schulhoff, een componist die een glanzende carrière tegemoetging tot hij Adolf Hitler tegenkwam. Die ontmoeting betekende niet alleen zijn dood, ze zorgde ook voor het voorlopige einde van zijn muziek. Een gruwelijk lot dat hij deelde met ontelbare 'entartete' collega's.

Het lijkt bijna pervers dat de muziekwereld zoveel componisten die hun dood in de kampen vonden na de oorlog letterlijk doodgezwegen heeft. Waarom het zo lang duurde voordat de belangstelling voor de Entartete Musik - in Nederland heette dat flink vòòr de Duitse inval 'ongewenschte muziek' - weer op gang kwam heeft nog niemand kunnen verklaren. En hoe idioot het is dat we het 'entartete Musik' bleven noemen al evenmin. Eén van die 'entartete' componisten was Erwin Schulhoff, die in 1894 als kind van gegoede ouders werd geboren in de Duits-joodse gemeenschap in Praag. Hij ontving een voorbeeldige opleiding, diende in de Eerste Wereldoorlog in het leger, kwam daar lichamelijk ongeschonden doorheen en ontwikkelde zich daarna tot een briljant pianist en een veelbelovend componist. Hij bediende zich van een verwarrende hoeveelheid aan stijlen. Tijdens zijn studiejaren waren het vooral Reger en Debussy die hem beïnvloedden, na de oorlog kwamen daar in rap tempo de tweede Weense school, het Dadaïsme en de jazz bij. In de dertiger jaren bekeerde hij zich tot het communisme en schreef hij volgens de richtlijnen van het socialistisch realisme, met voorspelbaar resultaat. Nog voordat hij van zijn nieuwverworven Russische staatsburgerschap gebruik kon maken werd hij door de Nazi's opgepakt en stierf hij in 1942 in gevangenschap in kamp Wülzburg, Beieren.

Het label Capriccio presenteert in deze box een mooi overzicht van opnamen die tussen 1992 en 2007 tot stand kwamen onder auspiciën van de Duitse publieke omroep. Ze verschenen op diverse labels, waarvan sommige niet meer bestaan. Dus mogen we ons gelukkig prijzen met de schitterende uitvoering van het Dubbelconcert voor fluit en piano, met als solist de Nederlandse fluitist Jacques Zoon op het tweede schijfje. Wonderlijk genoeg werd die al opgenomen in 2007, maar kwam de cd pas in 2014 uit. Er circuleert een eerdere opname van dit concert, eveneens met Jacques Zoon als solist, met Israel Yinon als dirigent, te beluisteren op youtube. Dirigent James Conlon heeft exemplarisch werk verricht voor 'entartete' componisten als Zemlinsky en Schulhoff - zijn registraties van de Tweede en de Vijfde Symfonie, die met gebalde vuisten werden gecomponeerd, zijn onovertroffen. Ze worden gecombineerd met de Suite voor kamerorkest uit 1921, een werk waarvoor de Ebony Band van Werner Herbers zich in Nederland sterk heeft gemaakt.

Niet alleen de Ebony Band heeft veel werk verzet om Schulhoff weer op de kaart te zetten, ook het Alma en Schönberg Kwartet heeft zich er jaren geleden voor ingespannen. Hier worden de complete werken voor strijkkwartet (dus ook het 'nulde' kwartet uit 1925 en het fenomenale strijksextet) gespeeld door het Petersen Quartett. De beide cd's met pianowerken verschenen eerder op het label Phoenix.

Erwin Schulhoff is samen met Victor Ullmann een van de weinige componisten wiens muziek zich heeft kunnen herstellen van het Hitleriaanse doodvonnis. Deze cd-box levert het overtuigende bewijs.

____________________
1. Symphonies Nos. 2 & 5. Suite, Op. 37 - Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks o.l.v. James Conlon 

2. Double Concerto for Flute & Piano. Piano Concerto No. 2. Concerto for String Quartet & Wind Ensemble. Beethoven: Rage Over a Lost Penny (orch. Schulhoff) / Jacques Zoon, fl; Frank-Immo Zichner, pno;  Leipzig String Qrt; Deutsches Sinfonie-Orchester Berlin o.l.v. Roland Kluttig

3 & 4. String Quartets Nos. 1 & 2. 5 Pieces. String Quartet No. 0 in G, Op. 25. String Sextet  / Petersen Qrt; Rainer Johannes Kimstedt, vla;  Michael Sanderling, cel  Violin Sonata. Duo for Violin & Cello  / Conrad Muck, vln;  Hans-Jakob Eschenburg, cel

5 & 6. Piano Sonatas Nos. 1 & 3. 5 Burlesken. 5 Grotesken. Ironies. 5Pittoresken  / Margarete Babinsky, *Maria Lettberg, pno Jazz Improvisations: Dein Kokettes Lächeln; Capricciolette; Butterfly; Tango; Melody Waltz; A Musical Flip; Mitternachtsgespenster; Humoreska  / Margarete Babinsky, Andreas Wykydal, pno 


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links