CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, oktober 2018

 

Schreker: Vorspiel zu einem Drama - Der Geburtstag der Infantin - Romantische Suite op. 14

Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin o.l.v. JoAnn Falletta
Naxos 8.573821 • 64' •
Opname: juni 2017, Grosse Sendersaal des RBB, Berlijn

   

JoAnn Falletta (1954) sloeg als eerste dirigerende dame een belangrijk Amerikaans orkest aan de haak. In 1999 werd ze benoemd tot music director van het Buffalo Philharmonic Orchestra, en tot op de dag van vandaag is ze daar actief. Tot haar voorgangers behoren Lukas Foss en Michael Tilson Thomas. Bij al het recente gekrakeel over vrouwelijke dirigenten zouden we bijna uit het oog verliezen dat we binnen niet al te lange tijd geconfronteerd zullen worden met bejaarde vrouwelijke dirigenten die een respectabele status hebben veroverd. Marin Alsop en JoAnn Falletta zullen ook in dat opzicht vaandeldragers zijn.

Na een flink aantal opnamen met haar eigen orkest voor het label Naxos manifesteert Falletta zich voor de eerste keer met een Duits toporkest, het Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin (chef-dirigent Vladimir Jurowski). Falletta kiest voor haar opnames zonder uitzondering repertoire dat buiten de ijzeren ring valt, voor haar Mozart, Beethoven en Brahms moet u naar Buffalo verhuizen. Hier koos ze voor Franz Schreker (1878-1934), een componist die met zijn opera's heel Duitsland aan zijn voeten wist te krijgen. Zijn joodse afkomst maakte aan dat succes een onherroepelijk einde, en na de ondergang van het Derde Rijk was er in de wederopbouw geen interesse meer voor romantische componisten als Schreker. Maar opkomst van de cd en de hernieuwde belangstelling voor Entartete Musik zorgen de laatste drie decennia voor hernieuwde discografische belangstelling. Verbazingwekkend dat een componist die een halve eeuw geleden niet meer bestond zich nu mag verheugen in een ruime vertegenwoordiging in de cd-catalogus.

Hoewel Schreker grote faam verwierf met zijn opera's Der ferne Klang en Die Gezeichneten, heeft hij ook een handvol instrumentale werken opgeleverd die de moeite waard zijn. Drie daarvan vinden we op deze cd. Allereerst het Vorspiel zu einem Drama, dat een uitgebreide versie is van het voorspel tot de opera Die Gezeichneten. Schreker voegde aan het voorspel nog een middendeel met muziek uit de opera toe, om aan het slot terug te keren naar de openingsmaten. Zo ontstond een symfonisch gedicht van krap twintig minuten, dat met zijn opulente orkestratie en pakkende melodieën een indrukwekkend stuk is geworden.

In 1910 schreef Schreker een Tanzpantomime op het gegeven uit de novelle van Oscar Wilde, The Birthday of the Infanta, in het Duits Die Geburtstag der Infantin. Het voor een kamerorkest geschreven werk boekte onmiddelijk succes, maar van een plan om er een balletversie van te maken kwam niets terecht. Pas in 1923 maakte Schreker een Suite voor groot orkest, die op 18 (niet 23, zoals in de toelichting vermeld) okt 1923, door het Concertgebouworkest onder Willem Mengelberg in première ging. Twee dagen later stond Schreker zelf voor het orkest met een compleet Schreker-programma. Aan het archief van het KCO kunnen we goed aflezen hoe de waardering voor Schreker in de twintigste eeuw verliep. Tussen 1910 en 1928 stond zijn muziek bij tien concerten op de lessenaars. Tussen 1929 en 1983 werd hij niet gespeeld, en van 1984 tot 2007 opnieuw twaalf keer. In 2007 verzorgde het KCO onder Ingo Metzmacher het orkestrale aandeel in acht voorstellingen van de opera Die Gezeichneten bij DNO.

Een van de vroegste werken van Schreker is de Romantische Suite opus 14 uit 1903, een vierdelig werk van de vijfentwintigjarige componist. Als derde deel gebruikte hij zijn Intermezzo voor strijkorkest opus 8 uit 1901. Voor James Conlon een reden om de Suite als driedelig werk op te nemen en het Intermezzo op dezelfde cd een apart plaatsje te gunnen buiten het kader van de Suite (Warner Classics). Hoewel we Schreker geheel en al associëren met de vroege twintigste eeuw mogen we niet uit het oog verliezen dat hij slechts vijf jaar jonger was dan Max Reger, die in 1912 eveneens een Romantische Suite schreef. Zijn grote concurrent op het operatoneel, Richard Strauss, was veertien jaar ouder dan Schreker. Strauss boekte zijn eerste grote operasucces met Salomé in 1905, een succes dat hem in staat stelde om in 1906 een kapitale villa in Garmisch-Partenkirchen te laten bouwen. Schreker was al in 1903 begonnen aan zijn opera Der ferne Klang, maar liet het werk liggen tot hij door de première van Salomé werd aangespoord om de draad weer op te pakken. Het werk ging in 1912 in première in Frankfurt, en zette Schreker in één klap op de kaart als operacomponist.

Het programma dat Falletta hier heeft opgenomen biedt de luisteraar een uitgelezen de kans om Schreker in zijn beide gedaantes als operacomponist en schepper van instrumentale werken te leren kennen. Naxos bracht al eerder een cd uit met de Romantische Suite, gecombineerd met het Vorspiel zu einer grossen Oper, een heruitgave van een opname die in 1988 op Marco Polo verscheen. JoAnn Falletta biedt niet alleen een veel langere speelduur, maar ook een schitterend orkest, een puike opname en een prima toelichting, en dat alles voor een kleine prijs. Voor liefhebbers van onverbloemd sensuele en opulente orkestmuziek een aanrader. Voor wie geen genoeg kan krijgen van Schreker is op youtube een adembenemend mooie Kammersymphonie te beluisteren, gedirigeerd door Michael Gielen


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links