CD-recensie

© Siebe Riedstra, mei 2023

Op 26 juni 2021 overleed Frederick Rzewski, Amerikaans pianovirtuoos en sociaal bewogen componist. Rzewski werd in 1938 geboren als kind van Joods/Poolse ouders en begon op zijn vijfde met pianospelen. Hij studeerde aan de Universiteiten van Harvard en Princeton. In Europa volgde hij in Italië lessen bij Luigi Dallapiccola en maakte hij naam met de uitvoering van eigentijdse werken – hij verzorgde de première van Klavierstück X van Karlheinz Stockhausen. Als componist brak hij in 1975 door met het variatiewerk The People United Will Never Be Defeated, een opdrachtwerk van pianiste Ursula Oppens. In de afgelopen halve eeuw heeft dit werk zich ontwikkeld tot een van de meest gespeelde eigentijdse pianowerken, met inmiddels meer dan tien opnamen. Daaronder versies van grootheden als Marc-André Hamelin en Igor Levit. Over zijn kameleontische schrijfstijl heeft Rzewski zich als volgt uitgelaten: “Het leek mij dat er geen enkele reden was waarom de moeilijkste en meest complexe formele structuren niet zó konden worden uitgedrukt dat ze door een brede groep luisteraars begrepen konden worden.”

Het label Naxos schenkt in de serie American Classics ruim aandacht aan het oeuvre van Rzewski, waarin de pianisten Ralph van Raat en Bobby Mitchell een belangrijke rol spelen.

Mitchell zorgde zelf voor de uitstekende toelichting bij deze uitgave, waarin hij vertelt dat hij in 2008 in Brussel kennismaakte met Rzewski. Een kennismaking die uitgroeide tot een levenslange vriendschap. Mitchell geeft aan dat van het gigantische oeuvre van Rzewski nog maar een klein deel ontgonnen is. Vooral in de laatste decennia van zijn leven is Rzewski als componist uiterst productief gebleken. Op deze cd, met de koptitel Late Piano Works zijn vier werken samengebracht die tussen 2008 en 2016 zijn ontstaan.

Het centrale werk – en het moeilijkst toegankelijke – is Winter Nights, een driedelig stuk dat aan Mitchell is opgedragen. Rzewski componeerde het in navolging van de mythe over de Goldberg Variaties om zijn slapeloosheid te bestrijden. De cd opent met twee delen uit de cyclus Dreams. Die ontstond uit een opdrachtwerk uit 2014 van de Koningin Elisabethwedstrijd en is inmiddels uitgegroeid tot een forse cyclus. Igor Levit speelde op zijn cd Life: A Mensch, het zesde deel van het eerste boek. Michell laat ons hier kennismaken met twee delen uit het tweede boek, Ruins (deel 7) en Wake Up (deel 8). Het hierop volgende War Songs is gebaseerd op zes oorlogsliederen, waaronder het middeleeuwse L'Homme armé. Over het laatste werk, Saints en Sinners uit 2016 vertelt Mitchell dat hij het op verzoek van de familie speelde bij de uitvaart van Rzewski, gevolgd door het Intermezzo opus 117/2 van Brahms.

Mitchell is niet alleen een pianist met een uitgelezen techniek, hij componeert zelf ook, en zijn schrijfstijl vertoont opvallende overeenkomsten met die van Rzewski. Op YouTube is een video te zien waarop hij zijn eigen Songs from Childhood laat horen. Ook op YouTube een al wat oudere opname van zijn uitvoering van The People United in het kader van het Haagse Festival in de Branding, die wordt voorafgegaan door een opname van het betreffende strijdlied. Een aardige bijzonderheid is ook dat Mitchell in Den Haag tevens pianoforte studeerde bij Bart van Oort en dat Rzewski ooit verbonden was aan het Koninklijk Conservatorium. Een pracht van een cd, briljant gespeeld, met repertoire dat veel verder blijkt te reiken dan The People United.

index