CD-recensie
© Siebe Riedstra, juli 2015
Rihm: Et Lux Huelgas Ensemble & Minguet Quartett ECM New Series ECM 2404 • 62' • Opname: februari 2014, |  |
In dit werk klinken tekstfragmenten uit de roomse Requiem-liturgie. Ze verschijnen echter niet'intact' en in de liturgisch correcte volgorde. Eerder duiken ze op als herinnerde bestanddelen van een - als in een Anamnese - stapsgewijs gerealiseerde samenhang.
Het zijn losse tekstverbanden, die - steeds terugkerend - kernbetekenis uitstralen. In het midden '.....et lux perpetua luceat....' In rondzingende reflectie worden de zowel troostende als diep verontrustende lagen van deze woorden wellicht voelbaar.
Wolfgang Rihm
In 2002 voltooide Wolfgang Rihm (1952) een wonderlijke opdracht: vier tussenspelen voor het zevendelige Deutsches Requiem van Johannes Brahms, onder de titel Das Lesen der Schrift. De hernieuwde kennismaking met het meesterstuk van de jonge Brahms moet herinneringen hebben losgewoeld. Als jonge koorzanger leerde Wolfgang de Requiems van Mozart, Verdi en Brahms kennen, en flarden van de teksten bevolkten decennialang zijn onderbewustzijn. Om ze los te laten in de vorm van een liturgisch correct Requiem is niet voor Rihm weggelegd, en past ook niet in de Duitse Lutherse traditie. Heinrich Schütz koos in zijn Begräbnisgesang net als Brahms voor teksten uit de Bijbel. Hans Werner Henze zag in 1994 helemaal af van het gezongen woord in zijn Requiem voor alle verloren vrienden. Verder kun je niet gaan, dus keerde Rihm terug naar de bron.
Wolfgang Rihm droomt een Requiem zoals het nog niet eerder klonk. Vier monniken verzamelen zich rond een strijkkwartet voor die vertrouwde tekst uit zijn persoonlijke verleden: Requiem aeternam dona eis Domine: et lux perpetua luceat eis - Heer, geef hen de eeuwige rust en het eeuwige licht verlichte hen. Maar al gauw hapert er iets en blijven de woorden in de keel steken - et lux, et lux, et lux. Zo nu en dan doemen nieuwe tekstflarden op uit de mist, ook het Dies Irae - de dag des oordeels - komt stamelend voorbij. Josquin lijkt het te hebben gewonnen van Verdi, maar de rust dissoneert - do not go gently into that good night.
Bij de première in 2009 zong het Hilliard Ensemble en speelde het Arditti String Quartet. Het Hilliard Ensemble bestaat uit vier mannen: countertenor, twee tenoren en een bas. Op deze opname zingt het gemengde Huelgas Ensemble de vier stemmen in een dubbele bezetting, met een kapitale wijziging: de countertenor is vervangen door twee sopranen. Voer voor al die muziekgeleerden die elkaar bevechten over de originele bedoelingen van langgestorven componisten. Veel belangrijker is de enorme inspanning die deze acht zangers zich getroosten, want niets is moeilijker dan met zijn tweeën ragzuiver dezelfde noten te zingen. Het Minguet Quartett speelt zijn antifonen prachtig ingehouden, met een minimum aan vibrato, maar haalt in de explosieve momenten orkaankracht. In de interpretatie van dirigent Paul van Nevel resoneert een leven ervaring met eeuwenoude muziek dwingend mee. De naam van het label tenslotte staat garant voor prikkelende teksten en een volmaakte opname.