CD-recensie
© Siebe Riedstra, september 2012
 |
Wolfgang Rihm – Orgelwerken
Bann, Nachtschwärmerei – Fantasie – Drei Fantasien für Orgel – Sinfoniae I. Messe für Orgel – Contemplatio per Organo – Siebengestalt für Orgel und Tamtam
Dominik Susteck op het orgel van het Kunst-Station Sankt Peter, Keulen m.m.v. Jens Brülls (tam-tam)
Wergo WER 6751 • 73' •
Opname: 21-24 november 2011
Wolfgang Rihm als orgelcomponist? Nooit van gehoord. Dat zal de reactie zijn van zelfs de meest getrouwe volger van deze uiterst productieve componist. Geen wonder, driekwart van de werken op deze cd werden geschreven tussen 1967 en 1971, tussem Rihms vijftiende en negentiende levensjaar dus. Het verrassende is dat de jonge Wolfgang zich kennelijk al heel vroeg bewust was van de klanken die hem zijn leven lang zouden blijven achtervolgen. Het grote gebaar, het hart op de tong, de kolossale klankerupties en het tedere fluisteren, het is er allemaal al. Je ziet het voor je, Rihm die als adolescent urenlang in een lege kerk zit te improviseren tot de koster het licht uitdoet. Het simpele feit dat de nu zestigjarige Rihm deze stukken nog steeds erkent zegt genoeg.
Veertig jaar na hun ontstaan kunnen we kennismaken met de klankwereld van de jonge Rihm. Maar dan wel door een vervreemdende bril. Organist Dominik Susteck bespeelt hier het orgel in de Sankt Peter te Keulen, een van de merkwaardigste instrumenten die ik ooit ben tegengekomen. Het is een gigantische verzameling pijpen, bijeengebracht onder supervisie van een visionaire organist, Peter Bares. We hebben het over een instrument dat bestaat uit een koororgel plus een hoofdorgel, bespeelbaar vanaf een viermanualige speeltafel. Het traditionele deel van dit instrument is aangevuld met een arsenaal aan effecten, die afkomstig zijn uit theaterorgels. Denk daarbij aan saxofoons en slagwerk. Maar ook de meest obscure boventoonregisters zijn te vinden. Helaas biedt de begeleidende tekst alleen de dispositie van dit eenmalige instrument, maar wordt er niets verteld over de achtergrond. Gelukkig biedt bovenvermelde website van de organist hier hulp. Susteck haalt zijn hart op aan de mogeljkheden die deze surrealistische klankmachine hem te bieden heeft. Hij kent haar door en door, want hij is sinds 2007 de opvolger van Peter Bares als vaste bespeler. Daarbij weet hij zonder mankeren klanken te produceren die de jonge Rihm op het orgel van zijn jeugd nooit gehoord of bedacht zou kunnen hebben. Zoals ik in de Volkskrant las: ‘hij laat het orgel zelfs fluiten als bouwvakkers naar een meisje’. Maar gelukkig, de Wolfgang Rihm van nu vindt ‘Die Leistung von Dominik Susteck hinreißend!’
Dit is zonder meer een fascinerende herinterpratatie van de noten van de Wolfgang Rihm van lang geleden. Toch zou ik er niets op tegen hebben om die noten ook eens door iemand als Jan Hage te horen spelen, gewoon in de Dom van Utrecht.