CD-recensie
© Siebe Riedstra, juni 2011
 |
Max Reger – Die Werke für Violine und Orchester
Romanze in G, op. 50 nr. 1 – in D, op. 50 nr. 2 Vioolconcert in A, op. 101 ((instrumentatie: Adolf Busch) - Aria op. 103a nr. 3, uit de ‘Suite im alten Stil’ op. 103
Kolja Lessing (viool), Göttinger Symphonieorchester o.l.v. Christoph-Matthias Müller
Telos TLS 097 • 79' •
 |
|
| Max Reger (1873-1916) | |
Componist en dirigent Max Reger was geen lang leven beschoren, slechts 46 jaar oud was hij toen hij in 1916 aan een hartstilstand overleed. Daaraan was een turbulent maar ook uiterst productief leven voorafgegaan. Max Reger was in alles onmatig, in de hoeveelheid werken die hij schreef, in de hoeveelheid noten die hij erin stopte, in de hoeveelheid koffie – badkuipen vol, zei hij zelf – die hij dronk; om van eten en alcoholische genoegens maar te zwijgen. Bij dat alles was de man ook nog eens de laatste zes jaar van zijn leven chef-dirigent van de Hofkapelle te Meiningen, een van de beste orkesten van zijn tijd. Reger heeft geen symfonieën nagelaten, hoewel de Sinfonietta op. 90 met een lengte van 50 minuten aardig in de buurt komt. Wel schreef hij twee soloconcerten van symfonische proporties, het Pianoconcert op. 114 en het Vioolconcert op. 101. Nieuwsgierig naar op. 100? Dat zijn de Hiller-Variaties voor orkest, een genre dat Reger tot in de vingertoppen beheerste, getuige zijn Variaties en Fuga op een thema van Mozart, op. 132. Het laatste kamermuziekwerk van Reger was een prachtig Klarinetkwintet, net als bij zijn voorgangers Brahms en Mozart. Toen Reger overleed lag op zijn nachtkastje de drukproef van zijn Motet ‘Mein Odem ist schwach’.
Dirigent Mueller vertelt in de begeleidende tekst over het hoe en waarom van deze cd. In 2003 bezocht hij het kamermuziekfestival in Marlboro, Vermont, in de Verenigde Staten. Dat festival werd in 1950 opgericht door violist en componist Adolf (broer van Fritz) Busch en zijn schoonzoon Rudolf Serkin. In de festival-kiosk vond hij een klein boekje – ‘Adolf Busch: Briefe – Bilder – Erinnerungen’. In dat boekje las hij over een nieuwe orkestratie die de componist Busch maakte van het Vioolconcert van Reger, een werk dat de violist Busch regelmatig onder Regers eigen leiding had gespeeld. Busch en Reger waren het erover eens dat de oorspronkelijke orkestratie te zwaar was uitgevallen. Busch hoopte op deze manier de toekomst van dit concert zeker te stellen, een werk dat hij zeer waardeerde: op de begrafenisplechtigheid van Reger speelden Busch en Serkin het langzame deel. Serkin is trouwens de enige pianist van wereldfaam die zich verwaardigd heeft een opname van het al even kolossale pianoconcert van Reger te maken.
Mueller besloot op zoek te gaan naar de partituur van de Busch-versie van het Vioolconcert. Hij vond een handgeschreven exemplaar en liet de orkestpartijen uitschrijven. Zijn goede vriend Kolja Lessing was maar al te bereid om het werk in te studeren en op 12 juni 2009 vond in Göttingen de wereldpremière plaats. In september van dat jaar werd deze opname gemaakt in de Athanasiuskirche in Hannover. Aanvullend repertoire was snel gevonden, want Reger schreef nog slechts drie korte stukken voor viool en orkest: de beide Serenades uit 1900, toen de componist 27 was, en de Aria uit de ‘Suite im Alten Stil’, in een door Reger zelf vervaardigde orkestratie. Die zijn opgenomen in de zomer van 2010.
Max Reger was volkomen overtuigd van de status van zijn Vioolconcert: een Meesterwerk. Aan zijn vriend en vertrouweling, de organist Karl Straube, schreef hij: ‘Es mag ja rasend arrogant sein, aber ich habe das Gefühl, dass ich mit diesem Violinconcert die Reihe der 2 Konzerte Beethoven – Brahms um eines vermehrt habe!’ Helaas, de geschiedenis heeft anders beslist. Het Vioolconcert van Reger is door geen enkele vioolvirtuoos van het kaliber van Adolf Busch op het repertoire genomen. Dat is niet zo vreemd, want een concert van bijna een uur, met deze moeilijkheidsgraad en een zeer problematische ‘vette’ orkestratie, daar loop je met een boog omheen.
Kolja Lessing, niet alleen een groot violist, maar al even thuis op de piano, levert een uitstekende prestatie. Natuurlijk kunnen we ons voorstellen dat de dames Janine Jansen en Hillary Hahn hier zouden kunnen schitteren, maar dat blijft een illusie. Vergelijking met eerdere registraties is dan zinvoller. Manfred Scherzer maakte een opname met de Staatskapelle Dresden onder Herbert Blomstedt, uiteraard van de originele versie, een prima vertolking, maar ook niet meer dan dat. Uit het lp-tijdperk herinner ik me een registratie door Edith Peinemann die de nodige pijnlijke ‘intonatiemomenten’ kende en krakkemikkig werd begeleid. Ze zijn allebei nog steeds op cd verkrijgbaar.
Door hun kleinschalige opzet – zelfs voor Reger – zijn de beide Serenades en de Aria wat kwetsbaarder voor het uitgesproken vibrato van Kolja Lessing. Zeker in de beeldschone Aria werkt dat storend. Voor het overige is inmiddels wel duidelijk dat we hier met een razend interessante uitgave te maken hebben. Dirigent Christoph-Matthias Mueller verdient een groot compliment voor zijn speurwerk, en een nog veel groter compliment voor de klanken die hij aan de Göttinger Symphoniker weet te ontlokken. Voeg daaraan toe een uitstekende opname in samenwerking met de NDR – jawel, publieke omroep – plus een informatieve en heldere tekst.
Het resultaat is indrukwekkend.