CD-recensie

© Siebe Riedstra, augustus 2019

'Toen ik in 2013 vanuit een kamermuziekproject het Apotheosis Orkest oprichtte, was vanaf het begin één ding duidelijk: de kracht van deze groep zou liggen in de dramatiek - opera, ballet, concertaria's, toneelmuziek, melodrama's, oratoria met een dramatische achtergrond, enzovoort. Daarom leek mij de vijfde verjaardag van het ensemble de perfecte aanleiding om dat idee weer op te pikken, in een grotere bezetting. Mijn liefde voor het Franse repertoire uit de zeventiende en achttiende eeuw bracht me op Rameau, wiens opera's veroorzaakten dat ik klavecimbel ben gaan studeren. Die keuze sluit perfect aan bij onze eerdere projecten: klavecimbelwerken van Balbastre, Pièces de clavecin en concerts van Rameau, en solocantates van Nicolas Bernier.'

Aldus Korneel Bernolet (1989), die niet alleen klavecimbel speelt en dirigeert, maar ook actief is als muziekvorser, redacteur, klavecinist, arrangeur, ensembleleider en eindverantwoordelijke voor de opname - productie, techniek, mastering en editing. De drie cd's die hij in bovenstaande tekst noemt zijn hier lovend besproken.

Bernolet koos vanzelfsprekend voor zijn oude liefde Jean-Philippe Rameau (1683-1764), de componist die in Frankrijk de opera op de kaart heeft gezet. Weliswaar opera tussen aanhalingstekens, want bij Rameau doet het verhaal weinig ter zake, maar speelt de dans een alles overheersende rol. Zo ook in Pigmalion uit 1748, dat werd gepubliceerd als een Acte de Ballet over het flinterdunne verhaal van de beeldhouwer Pygmalion, die verliefd wordt op zijn eigen schepping en daarbij de hulp krijgt van Venus (Amour). Het gegeven stamt uit de Metamorphosen van Ovidius, een geliefd onderwerp voor schrijvers, librettisten en componisten uit die periode. Paul Korenhof noemt het werk in zijn Encyclopedie van de Opera een 'dramatische pantomime in vrije vorm'.

Het gegeven bleef de gemoederen nog een tijd bezighouden, getuige de Zes Symfonieën naar Ovidius' Metamorphosen van Karl Ditters von Dittersdorf uit 1782. Niet lang daarna, in 1779, stortte Georg Anton Benda zich op Pygmalion, nu in de vorm van een melodrama: een gesproken tekst die afgewisseld wordt met passende muziek - muziek die overigens in dit geval niet in eerste instantie beschrijvend blijkt te zijn. De keuze voor de combinatie Rameau/Benda blijkt een schot in de roos, al was het alleen maar omdat zo duidelijk wordt wat voor een kolossale sprong de muziekhistorie in slechts dertig jaar maakte: van onmiskenbare barok naar het classicisme van Mozart in drie decennia. Dat Benda's Pygmalion hier te boek staat als monodrama komt doordat de tekst uitsluitend door de hoofdpersoon wordt gereciteerd - alleen in de laatste maten horen we de gestamelde reactie van het tot leven gewekte standbeeld.

Wat deze uitgave meer dan de moeite waard maakt is de uitvoering van Rameau's Pigmalion, een werk dat gerust tot de top van zijn oeuvre mag worden gerekend, en in krap drie kwartier de essentie van deze grootmeester op de luisteraar weet over te brengen. Niet alleen het fraaie orkestspel en de perfect gekozen tempi zijn daarvoor verantwoordelijk, ook blijkt dat Bernolet een fijne neus heeft voor ontluikend zangtalent. In de Canadese tenor Philippe Gagné heeft hij een ideale Pigmalion gevonden, met een perfecte dictie en een timbre dat stilistisch precies aansluit bij de Franse barok. Een zanger van wie we ongetwijfeld nog meer zullen horen.

Hoewel de reputatie van Georg Benda berust op zijn melodrama's (Mozart was een bewonderaar), steken zijn verrichtingen tegenover het meesterwerk van Rameau wat bleekjes af, en ook het genre melodrama heeft de tijd niet overleefd. Maar als je het doet, doe het dan goed, moeten Bernolet en de Duitse acteur Norman D. Patzke hebben gedacht, en het eindresultaat is zonder meer de moeite van het beluisteren waard, vooral in deze context.

De toelichting met libretto in drie talen laat niets te wensen over, de supervisie van de opname was zoals bekend in handen van Korneel Bernolet en is in één woord af. Een wolk van een cd.

index