CD-recensie Een andere kijk op de Cellosuites van Bach
© Siebe Riedstra, december 2014
|
Op de dag dat ik wil beginnen aan een bespreking van Mayke Rademakers net verschenen opname van de Cellosuites van Johann Sebastian Bach, komt er een mailtje binnen van de Nederlandse Bachvereniging. Lucia Swarts heeft de Eerste Cellosuite online ingespeeld voor de website All of Bach. Een goede reden om beide samen te behandelen onder de noemer een andere kijk op Bach. Het is niet de kijk van celliste Lucia Swarts die anders is, het is het medium: online kunnen we haar niet alleen horen maar ook zien spelen. Musiceren doet ze niet alleen schitterend, ze weet er ook boeiend over te vertellen in een twintig minuten durende documentaire. Ik raad de lezer aan om daar vooral eens naar te kijken, want Swarts legt in simpele bewoordingen en raakgekozen voorbeelden beter uit waar het wezen van deze muziek over gaat dan vele pagina's geschreven tekst. Vooral haar motto 'harmonie kost tijd' zal voor veel mensen een eye-opener zijn. Het komt er in het kort op neer dat je in de Prelude van de Eerste Suite de eerste aangestreken toon, de grondtoon, een nanoseconde langer vast houdt om de harmonie de tijd te geven zich te ontvouwen. Nu weten kenners natuurlijk al lang dat zoiets in de praktijk heel gewoon is, maar Swarts laat ook even horen hoe men dat nog niet zo lang geleden speelde, en dan hoor je toch ineens hoeveel rek er in een interpretatie kan zitten. Bij Mayke Rademalkers zit de andere kijk meteen in een andere hoek. Die wordt overigens pas duidelijk op de derde cd, waar ze op de zevende track op haar elektrische cello improviseert over de eerste maten van de Prelude van de Eerste Suite. Dat doet ze razend knap. Een elektrische cello doet in principe niets anders dan een elektrische gitaar. Een klankkast heeft hij niet nodig, maar hij is uitgerust met elektronisch snufjes - je zou het ook een fender-cello kunnen noemen. Mayke Rademakers speelt geen jazz zoals Ernst Reiseger, en haar muziek blijft voor klassieke luisteraars heel herkenbaar. Argeloze luisteraars die niets met klassiek muziek hebben trekt ze zo als een Rattenvanger van Hamelen de wereld van Bach binnen, en dat is knap.
Haar concept rust op een tweede, geheel verschillende pijler: tussen Bachs meesterwerken plaats ze steeds een vergelijkbaar twintigste-eeuws stuk. Iedereen met een neus voor programmeren snapt de bedoeling, en in een concertsituatie werkt zoiets uiteraard wonderwel. De strenggetrokken lijnen van Sofia Goebaidoelina tussen de beide eerste suites doen hun werk ontegenzeglijk. Maar wanneer cd nummer twee opent met Penderecki en eindigt met Schnittke betwijfel ik of dat niet gewoon overgeslagen gaat worden. Daar kun je natuurlijk ogenblikkelijk tegenoverstellen dat cd's programmeerbaar zijn en dat iedereen speellijsten maakt. Daarom heb ik zelf geprobeerd om het Tema Sacher van Ben Britten, dat als een Fremdkörper tussen de vierde en de vijfde suite zit geklemd te vervangen door de improvisatie Distant One van Mayke. Dan is het ineens alsof je over een wonderlijke brug van het ene naar het andere eiland oversteekt. Moet u ook eens proberen. De Cellosuites worden door iedere cellist op deze planeet gespeeld, en sommigen maken er een sport van om ze zo vaak mogelijk op te nemen - ook in Nederland. Hier ontmoeten we twee dames aan tegengestelde kanten van het spectrum. Lucia Swarts geeft ons een gulle Bach op darmsnaren en een leven vol ervaring in de muziek van de Köthener tovenaar. Mayke Rademakers maakt ons op een modern instrument van Saskia Schouten en zijn nog modernere elektrische broertje deelgenoot van haar kijk op de noten van Bach en wat ze in haarzelf en anderen losmaken. Beide invalshoeken verdienen onze nieuwsgierige aandacht. index |
|