CD-recensie

© Siebe Riedstra, maart 2022

Drie jaar geleden verscheen op het label Naxos in de serie American Classics een opname van de symfonieën nr. 1 en 4 van Florence Price, een discografische primeur die ik hier besprak. Over de componiste schreef ik toen:

Florence Beatrice Price (1887-1953) was door huidskleur en gender bepaald geen kandidaat voor een carrière in de klassieke muziek. Pas in 1865, ruim twintig jaar voor haar geboorte, was de afschaffing van de slavernij een feit. Dat daarna het echte gevecht voor vrijheid en gelijkheid zou beginnen ondervond ze aan den lijve. In haar geboorteplaats Little Rock in de staat Arkansas was geen muziekleraar te vinden die haar les wilde geven. Haar moeder zorgde voor een muzikale educatie en wist haar te plaatsen op het New England Conservatory in Boston, een iets liberaler omgeving waar ze in 1906 afstudeerde in compositie, orgel en piano. Ze keerde terug naar Little Rock, trouwde, en bouwde als pedagoge een praktijk op. De toenemende racistische spanningen in het zuiden noopten het echtpaar in 1927 tot een verhuizing naar Chicago. Daar kreeg Price eindelijk de mogelijkheden om haar talent te ontplooien. Ze won een Eerste Prijs in de Wanamaker (een soort Bijenkorf) Competitie van 1932 voor haar Eerste Symfonie, en dat betekende een uitvoering door het Chicago Symphony Orchestra onder de toenmalige chef Frederick Stock. Op papier een geweldige doorbraak. Bijna honderd jaar later mogen we vaststellen dat Florence Price vooral naam heeft gemaakt met een handvol liederen en bewerkingen van spirituals, die gezongen werden door medestrijders inzake rassengelijkheid: Marion Anderson en Leontyne Price.

De muziek van Florence Price beantwoordt aan het beeld dat Antonin Dvorák ervan schilderde toen hij kortstondig in de Nieuwe Wereld werkzaam was. Amerikaanse muziek moest volgens hem gebruik maken van het reservoir aan rijke Afro-Amerikaanse volksmuziek dat volop aanwezig was. In zijn eigen Negende Symfonie maakt hij duidelijk hoe dat zou kunnen klinken. Het blanke muzikale establishment moet zich anno 1893 rot geschrokken zijn. Spirituals als inspiratiebron? Voor Florence Price is Dvorák niets minder dan een godsgeschenk geweest - de ongekende populariteit van de Nieuwe Wereld Symfonie moet haar een gevoel van ruimte hebben gegeven. Uiteraard hebben we het hier niet over een componiste die zich intensief bezig hield met de jongste ontwikkelingen in de muziek, maar iemand die zocht naar haar eigen persoonlijke geluid. Ze vond het in de combinatie van de negentiende-eeuwse symfonische traditie met essentiële elementen uit de spirituals. In de Derde symfonie is Dvorák in het eerste deel nog aanwezig wanneer het om de symfonische verwerking van het materiaal gaat, maar in het derde deel, een Juba Dance (een Afro-Amerikaanse volksdans), laat ze haar fantasie de vrije loop. Op de plek van de finale plaatst ze een Scherzo.

Op de eerste Naxos uitgave dirigeerde John Jeter het Fort Smith Symphony Orchestra, een lokaal orkest uit Arkansas. Voor de tweede aflevering nodigde Naxos Jeter opnieuw uit, maar koos ervoor om de opname te realiseren in Wenen, met het orkest van de Oostenrijkse publieke omroep. De Amerikaanse Marin Alsop is sinds 2019 chef-dirigent van dit orkest en zou dus ook een logische keuze zijn geweest. De eerlijkheid gebied om vast te stellen dat het speltechnische niveau van de beide orkesten waarover Jeter mocht beschikken niet dramatisch verschilt. Maar... begin van dit jaar verscheen een opname van de symfonieën nr. 1 en 3 op het label DG, met het Philadelphia Orchestra onder leiding van zijn chef-dirigent Yannick Nézet-Séguin. Op die uitgave worden de spreekwoordelijke sterren van de hemel gespeeld, in een opnamekwaliteit waar Florence Price alleen maar van had kunnen dromen. Wie voor het eerst met deze componist wil kennismaken kan zich geen betere uitvoering wensen.

Dat neemt niet weg dat Naxos de verzamelaar hier alweer een discografische première aanbiedt. In 1932, het jaar waarin ook de eerste symfonie verscheen, schreef Price een driedelig orkestwerk waarin zij de levensloop van een tot slaaf gemaakte voorouder beschreef. De titels spreken voor zichzelf en stemmen bijna honderd jaar later tot nadenken: 1. The Arrival of the Negro in America when first brougt here as a slave. 2. His Resignation and Fate.
3. His Adaptation, a fusion of his native and acquired impulses.

The Mississippi River is een symfonisch gedicht waarin de loop van de rivier symbolisch de vluchtroute aangeeft die de zwarte Amerikanen volgden van het repressieve zuiden naar het iets liberalere noorden. Muzikaal brengt Price dat tot uitdrukking in het citeren van een aantal spirituals, waaronder Deep River, Go Down Moses en Nobody Knows.

Het spreekt vanzelf dat we hier niet in de eerste plaats letten op de kwaliteit van composities en uitvoeringen. Dat komt vanzelf, getuige de luxueuze uitgave van de Philadelphians. Het gaat eerst en vooral om Florence Beatrice Price en al die andere door hun huidskleur gediscrimineerde componisten in een strijd voor gelijke kansen die al honderdvijftig jaar wordt gestreden en onverminderd voortgaat.

index