CD-recensie
© Siebe Riedstra, november 2011
 |
Pettersson: Symfonie nr. 1 (performing edition Christian Lindberg) - nr. 2
Norrköping Symphony Orchestra
o.l.v. Christian Lindberg
BIS-CD-1860 • 78' •
Inclusief dvd van een uur met een film van David Lindberg over de reconstructie van de partituur van de Eerste symfonie.
Allan Pettersson is een intrigerende componist die door zijn bewonderaars als de Zweedse Sjostakovitsj wordt neergezet, maar in de concertzaal niet aan bod komt; een lot dat hij deelt met Matthijs Vermeulen, de bekendste onuitgevoerde componist van Nederland. Op geluidsdragers heeft Pettersson meer geluk gehad, diverse labels en een handvol grote dirigenten hebben zich daar voor hem ingezet.
Pettersson had geen leuk leven. Hij werd geboren in een dorpje even buiten Stockholm en kwam als kleuter terecht in een sloppenwijk van die stad. Daar woonde het gezin Pettersson in een kelderwoning van twee vertrekken. Koud, vochtig en onder de tyrannie van een alcoholische vader. De kou en het vocht kostten een oudere zuster het leven, en veroorzaakten bij de componist gewrichtsontstekingen die het hem uiteindelijk onmogelijk maakten zijn eigen partituren in het net op te schrijven. Muzikale invallen noteerde hij in het ziekenhuis op drukverbanden.
De componist Pettersson relativeert niet, maar duikt gelijk in het diepe. Hij drukt zijn ervaringen regelrecht uit in noten die zwart zien van wanhoop, maar zelfmedelijden is hem vreemd. Zijn muziek is een aanklacht: tegen de vroegtijdige dood van zijn zuster, de ongelijke strijd van zijn moeder, de pesterijen van zijn collega’s in het orkest – omdat hij op zijn altviool studeerde in de pauze. Een heldhaftige strijd tegen de grote wereld van een klein ventje met een zelfgemaakte viool. Veertien symfonieën waren het gevolg.
De eerste van de veertien kennen we niet, die is niet voltooid. Over die voltooing gaat de dvd die als extra bij deze uitgave gevoegd is. Dirigent Christian Lindberg – vooral befaamd als trombonist – nam het initiatief. Hij bracht een aantal jonge musicologen bijeen die hij opdroeg wijs te worden uit de overgeleverde aantekeningen van Pettersson. Waar dat onmogelijk bleek is gekozen voor een originele oplossing: ontbrekende maten worden niet gespeeld, maar op de dvd is te zien dat ze wel worden gedirigeerd. We horen een symfonie met gaten. Maar we horen ook een werk waarin de strijd tussen Pettersson en zijn toenmalige leraar Rene Leibowitz – een twaalftoonsfanaat – tot klinken komt. Geen van beide triomfeert.
De echte winnaar van deze uitgave is dirigent Chistian Lindberg, en uiteraard het label BIS. De dvd maakt duidelijk dat beiden een enorme krachtsinspanning hebben geleverd om dit project te realiseren. Wat de dvd ook duidelijk maakt is het trieste feit dat er van Allan Pettersson geen beeldmateriaal beschikbaar is. De opgenomen commentaren van zijn tijdgenoten zijn daardoor onbetaalbaar.