CD-recensie
© Siebe Riedstra, februari 2011
 |
|
|
|
 |
Peeters: Concert Piece op. 52a – Aria op. 51 – Suite Modale op. 43 – Variationen und Finale über ein altflämisches Lied op. 20 – Nun sei wilkommen op. 39:3 – Maria sollte nach Bethlehem gehn op. 39 nr. 5 – Elegie op. 38 – Toccata, fugue et hymne sur ‘Ave maris stella’ op. 28 – Lied to the Flowers op. 66 nr. 3 – Lied to the Sun op. 66 nr. 5
D’Arcy Trinkwon, Marcussen orgel,
Tonbridge School Chapel
Hyperion CDA67825 • 75' •
Peeters: Orgelconcert op. 52 –
Missa Festiva voor gemengd koor en orgel op. 62
Peter Pieters (orgel),
Vlaams Radio Orkest o.l.v. Yoel Levi
Vlaams Radiokoor o.l.v. Vic Nees
Klara MMP 041 • 70' •
Tonbridge School Chapel, zult u zeggen, wat moet ik me daarbij voorstellen? Tonbridge ligt in het Engelse Kent, en de school is een middelbare kostschool waar de Britten het patent op hebben. Zo’n school heeft uiteraard een bedehuis, een chapel. In dit geval is dat een prachtig Edwardiaans bouwwerk dat in 1988 bij een brand ernstige schade opliep, maar in 1995 geheel gerestaureerd werd opgeleverd, compleet met een viermanualig orgel, gebouwd door de Deense orgelmaker Marcussen. Het instrument telt 66 stemmen, verdeeld over hoofdwerk, rugwerk, zwelwerk, solowerk (eveneens in zwelkast) en pedaal met twee 32-voets registers. Ter vergelijking: ‘ons’ Marcussen-orgel in de Laurenskerk te Rotterdam (het grootste orgel dat Nederland kent) heeft 20 stemmen meer. Het label Hyperion, onder orgelliefhebbers bekend van de serie Organ Fireworks met Christopher Herrick, heeft in Tonbridge een cd laten inspelen met werken van de Vlaamse componist en organist Flor Peeters.
Flor Peeters moet een van de weinige mensen zijn die op zijn eigen verjaardag overleed: hij stierf op 4 juli 1986 op 83-jarige leeftijd. Peeters was een orgeltalent dat werd opgeleid aan het Lemmens-Instituut te Mechelen, waar hij met de hoogste kwalificaties afstudeerde en meteen werd aangesteld als docent. Binnen enkele jaren volgde hij zijn orgeldocent op als organist van de Sint-Romboutskathedraal van Mechelen. Een indrukwekkende carrière als concertorganist, met concerten op vier continenten volgde. Als administrateur was hij onder andere actief als directeur van het conservatorium van Antwerpen. Als componist liet hij een uitgebreid oeuvre na, met een opusnummering tot en met 140. Merkwaardig genoeg bevinden zich op deze cd – en op vele recital-cd’s – alleen werken met de lagere opusnummers.
Dat zou te maken kunnen hebben met het feit dat Peeters als componist een ontwikkeling doormaakte die gelijke tred hield met de tijdgeest. Zijn vroege werken wortelen in de neo-klassieke – in het geval van orgelrepertoire neo-barokke – voorkeur van het interbellum, gecombineerd met de Franse symfonische traditie. Parallellen met de Franse organist-componist Marcel Dupré zijn evident. Toen na de Tweede Wereldoorlog het serialisme zich deed gelden, verdiepte Peeters zich ook in die richting, net als zijn Nederlandse vakgenoot Cor Kee. Daarvan vinden we op deze uitgave geen voorbeelden. De werken die D’Arcy Trinkwon voor dit recital heeft gekozen behoren tot Peeters meestgespeelde, en we vinden ze met enige regelmaat terug op ‘verzamelrecitals’ zoals die verschijnen in de serie ‘Great European Organs’ van het label Priory. Dat ze hier nog eens handzaam zijn samengebracht is echter geen overbodige luxe, want een album dat geheel gewijd is aan de beste werken van deze orgelmeester is meer dan welkom. Bovendien werpt Trinkwon door zijn uitgekiende registraties een nieuw licht op ‘oude bekenden’ als de Aria, opus 51, de Elegie, opus 38 en het Concert Piece, opus 52a. De ‘a’ achter dat opusnummer betekent dat dit werk een afgeleide is van een ander werk, het kolossale Concert voor orgel en orkest opus 52; Peeters componeerde het in de donkere laatste weken van het jaar 1944, toen het bloedige Ardennen offensief zich ontrolde. Na de bevrijding werd het werk in première gebracht op de Belgische radio. In 1955 maakte Peeters van de Finale van het concert een kortere versie voor orgel solo, die hij in 1955 publiceerde onder het opusnummer 52a. In die gedaante behoort het tot zijn meest succesvolle werken.
Trinkwon speelt ook twee delen van de Liedsymfonie opus 66, een vijfdelig werk waarin achtereenvolgens Oceanen, Woestijnen, Bloemen, Bergen en de Zon worden bezongen. Ze werd geïnspireerd door een concertreis naar Amerika en de daaruit voortvloeiende behoefte om de overweldigende natuur van dat coninent, en vooral haar schepper, te bezingen. Het laatste deel, een Toccata die de zon bezingt, is opgedragen aan de Amerikaanse orgelvirtuoos Virgil Fox. Voor de liefhebbers is het wellicht plezierig om te weten dat de Britse organist David Briggs op zijn eigen label een formidabele registratie neergezet heeft van de complete Liedsymfonie op het orgel van Gloucester Cathedral (DBCD5).
De derde toccata die op deze schijf aan bod komt is het openingsdeel van de ‘Toccata, fuga en hymne over Ave Maris Stella’, opus 28. Dit stuk is opgedragen aan Charles Tournemire, die op zijn beurt een deel van zijn Orgue Mystique aan Peeters had opgedragen. Ook van dit werk bestaat een alternatieve opname, op het label Motette, gespeeld op Peeters ‘eigen’ instrument, het orgel van de Kathedraal te Mechelen. De voortreffelijke organist van dienst is Andreas Meisner (Motette CD 40161).
U wilt nu weten hoe deze cd uit de beoordeling tevoorschijn komt. Dat is een vraag die in onderdelen beantwoord moet worden. Trinkwon is een uitstekende organist, hij heeft een prachtig instrument tot zijn beschikking, hij registreert met fantasie, hij is voorbeeldig opgenomen en hij heeft een representatieve keuze gemaakt uit het oeuvre van Peeters. Wie deze orgelmeester wil leren kennen kan zich deze cd met een gerust hart aanschaffen. Verstokte verzamelaars hebben misschien al veel van dit repertoire in hun verzameling, en die zullen geïnformeerd willen zijn over het feit dat de stemming van het orgel in Tonbridge enigszins te wensen overlaat. Dat is uiteraard een ziekte van grote instrumenten: om ze in vorm te houden is er een constante verzorging nodig, en daarvoor ontbreken veelal de financiele middelen. Een ander punt is de akoestiek: Peeters schreef zijn werken in eerste instantie voor zijn eigen instrument. De Chapel in Tonbridge kan akoestisch niet wedijveren met de Kathedraal van Mechelen, maar dat heeft ook wel weer een voordeel: het klankbeeld blijft doorzichtig en gaat niet zwemmen. Tot zover Hyperion.
De Klassieke Radio voor Vlaanderen, Klara, brengt regelmatig cd’s uit met muziek van Vlaamse componisten of uitvoerenden, onder de noemer ‘The Flemish Connection’. De derde uitgave in die reeks verscheen in 2003, en was geheel gewijd aan twee grote werken van Flor Peeters, het Orgelconcert, opus 52 en de Missa Festiva voor gemengd koor en orgel, opus 62. Peeters schreef maar heel spaarzaam voor orkest, maar te oordelen naar deze partituur was hij een uitstekend orkestrator. Met een lengte van bijna drie kwartier is het een grote en indrukwekkende schepping, zeker wanneer het wordt gespeeld zoals hier gebeurt: op het orgel van de meester zelf. Organist Peter Pieters volgde Flor Peeters op als titularis van de Sint-Romboutskathedraal, en kent dus deze muziek en dit instrument als zijn broekzak, en zo speelt hij het ook. Het Vlaams Radio Orkest haalt onder zijn toenmalige chef Yoel Levi het onderste uit de kan in deze bepaald niet gemakkelijke partituur. De monumentale akoestiek van de kathedraal maakt met een flinke nagalm het beeld compleet, en het opnameteam heeft kans gezien om de op name niet te laten verzuipen in galm. Een hele prestatie!
Koordirigent Vic Nees nam met het Vlaams Radiokoor en organist Pieters de Missa Festiva op in een andere locatie, de Abdij van de Norbertijnen te Tongerlo, een kerk die eveneens gezegend is met een groot vierklaviers orgel, maar een iets minder uitbundige akoestiek heeft. Het feit dat het hier om een mis met orgelbegeleiding gaat, geeft al aan dat het geen concertmis is, maar een mis voor de eredienst, maar dan wel voor hoogtijdagen. Het is een homofoon werk, zonder fugatische passages, en het heeft inderdaad een onmiskenbaar feestelijk, maar verheven karakter. Ook hier weer uitstekende uitvoeringen en een ditto opname. Voor liefhebbers van een overweldigende orgelervaring is het Orgelconcert echt een aanrader.