CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, december 2020

Novák: Pianoconcert in e - At Dusk op. 13 - Toman and the Wood Nymph op. 40

Jan Bartos (piano), Prague Radio Symphony Orchestra o.l.v. Jakub Hrusa
Supraphon SU 4284 • 63' •
Opname: mei 2019 (Pianoconcert), jan. 2020 (Toman), juni 2020 (At Dusk), Studio 1, Czech Radio, Praag

   

Dirigent Jakub Hrusa houdt in de toelichting bij deze cd een vlammend betoog (van drie pagina's!) voor de Tsjechische muziek en de betekenis die Vitezslav Novák voor hem in het bijzonder heeft. Na de 'grote vijf' - Smetana, Dvorák, Janácek, Suk en Martinu - beschouwt hij Novák als een ten onrechte verwaarloosde grote muzikale Tsjech. In zijn betoog verwijst hij niet onterecht naar Josef Suk als de 'Tsjechische Mahler' en naar Vitezslav Novák als de 'Tsjechische Richard Strauss'. Gelukkig belooft hij de lezer ook dat hij zich voor de muziek van zijn landgenoot zal inspannen - 'I will be standing up for Novák from now on'.

Hij voegt de daad bij het woord met deze uitvoering van het Pianoconcert (de eerste keer dat het werk op cd verschijnt), een jeugdwerk uit 1895. Oorspronkelijk was het de bedoeling om dit te combineren met het Pianoconcert van Schumann. Voor pianist Jan Bartos uiteraard een mooi vooruitzicht, maar vanuit een oogpunt van artistieke planning weinig avontuurlijk. Men is dan ook van het idee teruggekomen en heeft (onder druk van Hrusa?) alsnog gekozen voor een aanvulling met andere werken van Novák. Dat daarbij de keuze is gevallen op het symfonische gedicht Toman and the Wood Nymph ligt voor de hand, gezien de kwaliteiten van die partituur. De tijd die over was werd jammer genoeg niet benut voor een van de andere grote orkestwerken van Novák - In the Tatras of Eternal Longing, om maar twee te noemen - maar voor een verdiende solistische kans voor pianist Jan Bartos. Toch jammer dat de alsnog resterende speeltijd niet gebruikt is.

Vitezslav Novák (1870-1949) werd geboren als Viktor, maar veranderde als jong componist zijn naam om pal te staan voor zijn Tsjechische afkomst. Hij studeerde compositie bij Dvorák en was een klasgenoot van Josef Suk, een collega aan wie hij zich altijd zou blijven spiegelen. Novák was een briljant pianovirtuoos die als vijfentwintigjarige voor eigen gebruik een pianoconcert schreef. Wonderlijk genoeg heeft hij het werk zelf nooit gespeeld, sterker nog, hij nam er afstand van. In zijn memoires schrijft hij: 'dus besloot ik dit wangedrocht niet te spelen'. Dat hij daarbij wel erg hard oordeelde wordt gelogenstraft door de schitterende passage aan het eind van het eerste deel, dat naadloos overgaat in de elegische opening van het langzame deel.

Het symfonische gedicht Toman and the Wood Nymph werd ongetwijfeld geïnspireerd door de symfonische gedichten (Woudduif, Middagheks, Waterkobold) die Dvorák in 1896 schreef, gebaseerd op Tsjechische folklore. Het gegeven van Toman en de Bosnimf speelt in de Johannesnacht en heeft een erotische ondertoon. In het jaar van ontstaan, 1907, kan het haast niet anders dan dat kersverse indrukken van de Praagse première van de opera Salome van Richard Strauss een hartig woordje hebben meegesproken. Wat echter in de openingsmaten direct opvalt is de modernistische invloed van Franse tijdgenoten als Debussy en D'Indy.

De pianocyclus At Dusk ontstond een jaar na het pianoconcert en staat nog met beide benen in de negentiende eeuw. In vier romantische miniaturen laat Novák hier horen dat hij een natuurlijk aanleg heeft als pianocomponist. Een talent dat hij later verzilverde in een gigantische partituur voor piano solo, het vijfdelige Pan opus 43, uit 1910.

Dat brengt ons op een opvallend regeltje in het colofon bij deze uitgave: 'we extend our thanks to Mrs. Maryleen Schiltkamp'. Een naam die zo Nederlands klinkt dat ik even ben gaan googelen. Maryleen Schiltkamp is een Nederlandse beeldend kunstenares die zich laat inspireren door muziek, en het schilderen graag combineert met pianorecitals. Een van de pianisten met wie ze samenwerkt is Tobias Borsboom, en een van de componisten die daarbij als inspiratie dienen is Vitezslav Novak en diens Pan. Op YouTube is een en ander te vinden.

In Bamberg, waar Jakub Hrusa chef-dirigent is, zet hij zich enorm in voor de grote Tsjechen, maar hier heeft het label Supraphon hem de beschikking gegeven over het Praags Radio Symfonie Orkest, het tweede kwaliteitsorkest van de hoofdstad. Uiteraard kwam de productie tot stand in samenwerking met de Tsjechische publieke omroep. Er is gezorgd voor een uitgebreide en uitstekende toelichting en opname. Het hoeft geen betoog dat de kwaliteiten van orkest, dirigent en solist geen wens onvervuld laten. En nu maar hopen dat Jakub Hrusa zijn belofte nakomt.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links