CD-recensie
© Siebe Riedstra, januari 2014
Werken voor piano vierhandig
|
 |
De producer van deze cd is Michael Haas, de man die verantwoordelijk was voor een van de indrukwekkendste projecten uit de fonografische geschiedenis: Entartete Musik. Een schitterende serie opnamen voor het label Decca. Zoals dat vaak gaat met zulke juwelen verdween de serie vrij snel uit de catalogus. Michael Haas stond ook Jan Zekveld bij in het samenstellen van het ZaterdagMatineeseizoen 2004/05 dat eveneens in het teken stond van Entartete Musik. Wat mij altijd een beetje dwars heeft gezeten is het feit dat dat Matineeseizoen niet de Nedelandse titel Ongewenschte Muziek heeft meegekregen. Want dat was de term waarvan men zich in Nederland bediende, en waarachter men zich verschool toen al vòòr de Duitse invasie het werken van joodse musici in Nederland aan banden werd gelegd. Het was natuurlijk in de eerste plaats de jazz die Entartet en Ongewenst was, en het was zeker geen toeval dat joodse musici heel bekwaam waren in die verdachte stijl. In bioscopen en amusementsorkesten in Hilversum wemelde het van de joodse musici - ze werden zonder pardon ontslagen.
Zou het daardoor komen dat een hele cd vol muziek van joodse componisten zo vrolijk kan klinken? Want dat is wat we op dit programma te horen krijgen: geen kommer en kwel, geen klaagliederen, geen gejeremieer. Onbekommerd plezier, zelfs in het Divertimento dat Leo Smit in de oorlogsjaren componeerde. De Nederlander Leo Smit en de Tsjech Erwin Schulhoff zijn de twee namen die eruit springen door hun sterfjaar: Schulhoff kwam in 1942 aan zijn eind in concentratiekamp Wülzburg, in 1943 werd Smit in Sobibor vermoord. De overige componisten wisten op tijd te emigreren, en hebben zelfs tot op hoge leeftijd kunnen werken. Darius Milhaud (1892-1974), Arnold Schönberg (1874-1951) en Ernst Toch (1887-1964) vestigden zich in Amerika. Hans Gál (1890-1987) vertrok uit Oostenrijk en verhuisde naar Schotland.
Le boeuf sur le toît heeft deze cd aan zijn titel geholpen: 'Der Ochse auf dem Dach und andere Verbote'. De jonge Milhaud bracht dit stuk mee uit Brazilië, waar hij twee jaar werkzaam was als cultureel attaché - 'de koe op het dak' is een Brazilaans volksliedje. Samen met Cocteau maakte Milhaud een dadaïstisch ballet, uiteraard met groot orkeest. Voor de instudering was een gereduceerde versie nodig, dat werd zoals gebruikelijk eentje voor piano vierhandig. 'De koe op het dak' is Milhauds meest populaire partituur geworden, geeft niet in welke versie. Leo Smit droomde van succes in Parijs totdat Hitler zijn droom in een nachtmerrie veranderde. Desondanks is het Divertimento dat hij in de oorlogsjaren onder benarde omstandigheden in Amsterdam schreef een prachtige hommage aan zijn Franse idolen Debussy en Ravel. Het is bovenal een schitterend stuk, dat inmiddels niet ten onrechte door meerdere pianoduo's is opgenomen.
Arnold Schönberg schreef zijn Sechs Stücke in 1896, drie jaar voor zijn eerste volwassen partituur, Verklärte Nacht. Ongelofelijk dat iemand in drie jaar tijd, zonder formele training, zich zo snel kan ontwikkeling. In 1896 is hij nog geheel in de ban van Johannes Brahms, zoals hier duidelijk te horen is. Erwin Schulhoff heeft zich na een halve eeuw stilte helemaal teruggeknokt naar het concertpodium en de opnamestudio. Ondanks zijn relatief korte bestaan schreef hij een groot aantal werken in een duizelingwekkend aantal stijlen. Zijn Ironien stamt uit 1919, toen hij zich als jazzpianist verdienstelijk maakte. Ernst Toch en Hans Gál ontwikkelden zich tot gerespecteerde toondichters die zich bedienen van een neoklassiek idioom.
Het pianoduo Friederike Haufe en Volker Ahmels maken zich sterk voor vervolgde componisten en geven met deze cd een mooi visitekaartje af. De opname is kennelijk in een vrij grote - en lege - zaal gemaakt, met een ruime naklank, maar ze blijft doorzichtig. De uitgebreide toelichting door Matthias Würtz verdient een extra compliment.
 |
| Het pianoduo Friederike Haufe en Volker Ahmels |
____________________________
Op 17 februari 2014 kunt u dit pianoduo beluisteren in het Bethaniënklooster te Amsterdam . Ze geven daar een concert in het kader van de Uilenburger Concerten van de Leo Smit Stichting. Daar komt ook werk tot klinken van Dick Kattenburg. Dick was net 25 jaar oud toen hij in 1944 in concentratiekamp Auschwitz werd vergast. Het is niet te bevatten dat een jonge man tussen zijn zeventiende en zijn vierentwintigste jaar onder de meest angstaanjagende omstandigheden muziek heeft weten te schrijven die zeventig jaar later nog steeds in staat is een brede glimlach op je gezicht te toveren.