CD-recensie
© Siebe Riedstra, april 2018
Mendelssohn: Sonate in A, op. 65 nr. 3 - Sonate in Bes, op. 65 nr. 4 - Sonate in d, op. 65 nr. 6 - Scherzo uit A Midsummernight's Dream (transcriptie Yannick Merlin) - Andante Sostenuto in f - Fuga in e - Allegro in d - Ouverture Paulus, transcriptie William Thomas Best Matthias Havinga (orgel) |  |
Matthias Havinga (1983) studeerde orgel bij Jacques van Oortmerssen aan het Conservatorium van Amsterdam, waar hij summa cum laude afstudeerde. Hij behaalde er ook zijn pianodiploma. Aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag studeerde hij kerkmuziek bij Jos van der Kooy. Hij is titularis en beheerder van het monumentale Bätz-orgel van de Ronde Lutherse Kerk te Amsterdam. Dat houdt in dat hij de zorg heeft over het welzijn van het instrument, en verantwoordelijk is voor de concerten die er worden verzorgd. De Ronde Lutherse is niet meer in gebruik voor kerkdiensten, maar maakt onderdeel uit van een hotelketen. Ook is Havinga kerkelijk organist van de Oude Kerk te Amsterdam. Aan het Amsterdams Conservatorium heeft hij zijn betreurde docent opgevolgd.
Havinga is een van de weinige Nederlandse organisten die niet is aangewezen op cd's in eigen beheer, maar zich gesteund mag weten door het label Brilliant, waarvoor hij nu zijn vierde cd heeft opgenomen - de eerste drie zijn hier eveneens door mij besproken. Toen deze cd binnenkwam en ik de namen Mendelssohn en Havinga als eerste ontwaarde, hoopte ik stiekem hier eindelijk het orgel van de Ronde Lutherse in zijn huidige staat te horen te krijgen. Die hoop werd beloond. Het is een instrument met een bewogen geschiedenis, waarin de brand van 3 februari 1993 nog vers in het geheugen ligt. Het schitterende Bätz orgel uit 1830, dat tien jaar eerder voor een miljoen gulden was gerestaureerd dreigde daarna door verregaande waterschade uiteen te vallen. De firma Flentrop zorgde voor een zorgvuldig herstel dat jaren in beslag nam. Bij de benoeming van Havinga in 2010 speelde alweer het nodige achterstallig onderhoud, maar nu laat het instrument zich weer in al zijn glorie beluisteren.
Bätz bouwde een orgel op het snijvlak tussen de barok en de opkomende vroege romantiek. De barokke elementen vinden we terug in de dubbelkorigheid van de prestanten - een noodzakelijkheid in de begeleiding van vele honderden kerkgangers. Dat het daarnaast ook een uitmuntend concertorgel is werd al bewezen door de legendarische opnamen die Feike Asma er realiseerde. Matthias koos voor de eerste eenentwintigste-eeuwse kennismaking met 'zijn' instrument voor de componist die het dichtst bij de factuur van Bätz staat: Felix Mendelssohn. Havinga maakt in zijn toelichting duidelijk dat Mendelssohn eveneens op het snijvlak tussen barok en vroege romantiek opereerde. Zijn repertoirekeuze is divers, want niet alleen de bekende orgelsonates komen aan bod, er is ook ruimte voor een paar boeiende transcripties. Transcripties mogen tegenwoordig weer, en de resultaten van die nieuwe trend zijn niet altijd hoopgevend, maar in dit geval worden ze naadloos ingepast. Het Scherzo uit de Midzomernachtsdroom sluit voortreffelijk aan op de tweedelige derde orgelsonate, en doordat het gevolgd wordt door het Andante sostenuto in f (een onvervalste fuga) ontstaat op de eerste vier tracks als het ware een 'complete' sonate met de delen Preludium, Andante, Scherzo en Fuga. Want hoewel Mendelssohn op verzoek van zijn Londense uitgever zijn opus 65 als zes sonates afficheerde, hebben we het in werkelijkheid over voluntaries, die niets te maken hebben met het traditionele concept van de sonate.
Havinga heeft er daarom terecht voor gekozen om niet klakkeloos de zes sonates van opus 65 in numerieke volgorde op te nemen. Hij stelt een boeiend recital samen waarin drie sonates worden gecombineerd met losse werken en voornoemde transcripties. Het is een boeiend geheel geworden, gespeeld op een prachtig instrument, door de man die het de afgelopen acht jaar als geen ander heeft leren kennen. In het uiterst virtuoze Allegro in d laat hij bovendien horen de commentaren van Mendelssohns tijdgenoten op diens spel ter harte te hebben genomen: dynamisch, doorleefd en intens muzikaal.