CD-recensie
© Siebe Riedstra, augustus 2017
De Orgelwerken van Daan Manneke - Een discografisch overzicht CD 1: Perfla! voor panfluit & orgel - Achipel VII voor harmonium - Faux Bourdon voor panfluit en gitaar - Dialogen voor trompet en orgel - Organum - Pneoo - Symphonies of Winds Matthijs Koene (panfluit), Ad Klink (trompet), Stefan Gerritsen (gitaar), Klaas Hoek (harmonium), Olja Buco (derde orgelhand), Jos van der Kooij (orgel) CD 2: Caccia II - Et in tempore vesperi erit lux voor bas en orgel - Soyons plus vite. voor sopraansax - Patronen - Offertoire sur les Grands Jeux - Trois Petites Symphonies - De zonne rijst Atie Lust (sopraansax), Wout Oosterkamp (bas), Koen van Stade (klein orgel in Et in tempore), Daan Manneke (orgel, De zonne), Jos van der Kooij (orgel) |  |
Een boeiend oeuvre dat stoelt op lyrische vocaliteit en briljante instrumentale speelwijzen, op vernieuwing vanuit een heroverwegen van het verleden enerzijds en het nieuwsgierig verkennen van nieuwe wegen anderzijds. Als orgelspeler heb ik er plezier in dat ik de verfijning van het Sweelinck spel en de monumentaliteit van het Reger spel in een en hetzelfde stuk kan verenigen.
Jos van der Kooij over Daan Manneke (met dank aan orgelnieuws.nl)
Het plezier waarover Jos van der Kooij hier spreekt bleef niet bij woorden alleen, maar werd omgezet in klinkende munt. Van der Kooij heeft in de loop van bijna vier decennia bij voortduur een lans gebroken voor de orgelwerken van Manneke. Hij kreeg daarbij in discografisch opzicht de hulp van Wijnand van Hooff, een Rotterdamse platenbaas met een missie. In de begintijd van het fenomeen cd kwam van Hooff op het idee om een laaggeprijsd label in de markt te zetten, met de naam Erasmus. Dat schept verplichtingen, en zo produceerde hij niet zoals destijds Naxos goedkope uitgaven van het basisrepertoire, maar titels met een eigen gezicht, verbonden aan de regio. Daan Manneke was kennelijk een van zijn favorieten, want het label zette de Zeeuwse componist flink op de kaart.
Achtereenvolgens ontstonden WVH 020 Plenum (1990), WVH 066 Archipel (1992), WVH 132 Pneoo (1995), WVH 242 Offertoire sur les Grands Jeux (1998) en WVH 264 Le Pavillon, si bleu, si calme (2001). Danzij deze vijf uitgaven kon een groot publiek kennismaken met twee belangrijke facetten van Mannekes componeren: de cyclus Archipel voor uiteenlopende bezettingen en bijna alle orgelwerken, gespeeld door Jos van der Kooij. En niet te vergeten met Plenum, een groot werk uit 1989 voor koor en instrumentaal ensemble. De live-opmame die op WVH 020 vastgelegd is getuigt van een enorme inzet, maar laat ons verbaasd achter met de vraag waarom dit indrukwekkende opus niet opgemerkt werd door ensembles die daarvoor betaald worden met publieke middelen.
Wijnand van Hooff heeft zijn label niet door de crisis in de 'muziekindustrie' kunnen manoevreren - het stierf een stille dood. Daarmee waren de orgelwerken van Manneke op geluidsdragers veroordeeld tot een onzeker bestaan. Op deze dubbel-cd wordt dat gecorrigeerd. Maar er is meer, ook recente werken voor andere bezettingen zijn hier voor het eerst te horen in gloednieuwe registraties: Perfla, Archipel VII en Dialogen.
Om op de orgelwerken terug te komen, hier is een chronologisch overzicht:
1962 De zonne rijst (Kleine kroniek in 8 delen)
1965 Patronen
1967 Trois Petites Symphonies
1979 Pneoo
1986 Organum
1991 Et in Tempore (bariton en orgel)
1996 Symphonies of Winds in memoriam Ton de Leeuw
1996 Offertoire sur les Grands Jeux
2010 Spatium (Omnis spiritus laudet dominum
2015 Ligatura
U ziet, afgezien van de beide laatste titels zijn ze op deze dubbel-cd vertegenwoordigd, evenals het voor harmonium geschreven maar zeer aan de orgeltraditie verwandte Archipel VII, met citaten van Cesar Franck.
Na een hiaat van veertien jaar kreeg Manneke in 2010 de opdracht om een werk te schrijven ter gelegenheid van de voltooide restauratie van het Ibach-orgel in Bergen op Zoom. Het werd een hommage aan zowel het oude, door brand verwoeste orgel, als het plaatsvervangende. Janno den Engelsman nam het op voor de cd die ter gelegenheid van de festiviteiten rond de restauratie van het Ibach-orgel verscheen. Wat in dit werk opvalt is het verlaten van de hermetische geslotenheid van het vroege orgelwerk ten gunste van een toegenomen toegankelijkheid, die banden lijkt te hebben met de vocale werken, waarin eveneens sprake is van een handreiking naar de luisteraar,
Ligatura is een opdrachtwerk ter gelegenheid van het vijftigjarig jubileum van Jos van der Kooij als organist. Van der Kooij speelde het op zijn jublileumconcert in Haarlem en opperde bij die gelegenheid het plan om de opname op een te verschijnen jubileum-cd uit te brengen. Die cd laat nog op zich wachten, maar inmiddels heeft Evan Bogerd, leerling van Jos van der Kooij, de honneurs waargenomen en Ligatura een plek gegeven op zijn debuut-cd. In Ligatura keert Manneke terug naar de hermetische klanktaal van Pneoo en Organum, ongetwijfeld geïnspireerd door de goede herinneringen aan het spel van Van der Kooij. Dat Evan Bogerd het werk opnam op het instrument van de première verhoogt de autenticiteit, maar het is zijn superieure spel dat de wisseling van leraar naar leerling waarmaakt. De betreffende cd's van Janno den Engelsman en Evan Bogerd heb ik hier besproken.
Het zal nog wel even duren voor de orgelwerken van Daan Manneke een vast bestanddeel uitmaken van de vele orgelrecitals die ons land - godlof - nog steeds rijk is gedurende de zomermaanden. Aan Jos van der Kooij heeft het niet gelegen en aan Wijnand van Hooff al evenmin. Zij gaven Daan Manneke een stem.