CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, januari 2019

 

Lyatoshynsky: Symfonie nr. 3 op. 50 (Peace shall defeat War) - Grazhyna op. 58

Bournemouth Symphony Orchestra o.l.v. Kirill Karabits
Chandos CHSA 5233 • 63' • (sacd)
Opname: mei 2018, The Lighthouse, Poole (VK)

   

Kirill Karabits (Kiev, 1976) is alweer tien jaar chef-dirigent van het Bournemouth Symphony Orchestra. Dit is zijn tweede cd voor het label Chandos - de eerste was gewijd aan Kara Karajev - en ze verschijnt onder het kopje Voices from the East. Boris Lyatoshynsky (1895-1968) is het onderwerp van de tweede cd, en dat is bepaald geen toeval. Kirill is de zoon van componist Ivan Karabits (1945-2002) en de musicologe Dr. Maryana Kopytsya. Vader Ivan studeerde compositie bij Lyatoshynsky en moeder Maryana is een autoriteit inzake Lyatoshynsky. Plaats van handeling is Kiev, hoofdstad van de Oekraïne, waar Lyatoshynsky leefde en werkte, net als zijn leerling Ivan Karabits.

Lyatoshynsky was op zijn beurt een leerling van Reinhold Glière (Kiev, 1875), en wie de Derde symfonie van Glière kent zal onmiddellijk vaststellen dat de overeenkomst tussen docent en pupil onmiskenbaar is. Natuurlijk, Lyatoshynsky is vrijer in het gebruik van dissonanten, maar aan de basis houdt hij vast aan het brede symfonische gebaar waarin Glière excelleerde. Het is dan ook enigszins raadselachtig hoe het gezaghebbende blad Grammophone in een interview met Kirill Karabits uitgebreid probeert in te gaan op de overeenkomst tussen deze Derde van Lyatoshynsky en de Zevende en Achtste van Sjostakovitsj. Nog raadselachtiger is de uitvoeringsgeschiedenis van het werk. Een eerste uitvoering stond gepland voor het Congres van Oekraïense componisten in 1951, maar met name de finale vond geen genade in de ogen van de autoriteiten. De titel van de symfonie, Peace will defeat War, was zo vlak na een wereldoorlog een brug te ver. Dus werd de uitvoering afgelast en schreef Lyatoshynsky gedwee een nieuwe versie van de finale. Die maakte de weg vrij naar een première door het Orkest van Leningrad onder chef Mravinski, gevolgd door uitvoeringen in alle grote steden van de Sovjet-Unie.

De Derde van Lyatoshynsky wordt in de Oekraïne beschouwd als de grootste schepping van de meester, volgens dirigent Theodor Kuchar, die de toelichting verzorgde bij een opname van de symfonieën twee en drie. Die verscheen in 1994 op het label Marco Polo, het luxe zusje van het label Naxos. Net als zoveel andere Marco Polo uitgaven werden deze opnamen opnieuw uitgebracht op Naxos. Zo heeft de muziekfanaat de beschikking over de complete (vijf) symfonieën van Lyatoshynsky in exemplarische uitvoeringen door een orkest dat deze werken uit de eerste hand kent. Zowel Karabits als Kuchar kozen voor de oorspronkelijke finale uit 1951.

De tweede versie uit 1954 is te beluisteren op youtube in een live-opname door Mravinsky en ook in een uitvoering onder leiding van de componist, opgenomen in 1959. Uiteraard zijn de oren gespitst op de verschillen tussen de beide versies (1951 en 1954). De uitstekende toelichting bij zowel Karabits als Kuchar maakt veel werk van de verschillen tussen de beide versies van de finale, en terecht. Waar de finale uit 1951 een integraal deel van de symfonie uitmaakt door een doorwrochte uitwerking van het hoofdthema, een motto waarmee de symfonie opent, beantwoordt de finale uit 1954 met zijn bombastische retteketet perfect aan de eisen van de autoriteiten. Dat Lyatoshynsky de ondertitel verwijderde heeft zeker meegeholpen.

Grazhyna opus 58 uit 1955 werd geschreven ter gelegenheid van het eeuwfeest van de dood van Adam Mickiewicz, een legendarische Poolse dichter/schrijver. Grazyna is een van zijn belangrijkste gedichten, en Lyatoshynky componeerde een symfonisch gedicht dat veel romantischer van toon is dan de Derde symfonie van vier jaar eerder. Vanaf de eerste maten valt de overeenkomst met Rachmaninovs Dodeneiland op, en waar het onwaarschijnlijk is dat de Derde symfonie in Nederland op de orkestlessenaars verschijnt, is het sfeervolle Grazyna de perfecte kandidaat met een lengte van krap twintig minuten.

Het spreekt vanzelf dat deze uitgave voor Kirill Karabits een erezaak is, en zo klinkt ze ook. Het Bournemouth Symphony Orchestra speelt voor haar chef de sterren van de hemel, en Chandos zorgt, ondanks de lastige akoestische omstandigheden in The Lighthouse in Poole, voor een pracht van een opname.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links