CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, september 2016

 

Liszt: Études d'exécution transcendante

Kirill Gerstein (piano)

Myrios Classics MYR019 • 64' • (sacd)

Opname: dec. 2015, Konzertsaal der Siemens-Villa, Berlijn

https://www.YouTube.com/watch?v

 

 

In 1826 vatte de vijftienjarige Franz Liszt het stoutmoedige plan op om - geïnspireerd door Bachs Wohltemperierte Klavier - een cyclus van 48 études te schrijven in alle toonsoorten, zowel majeur als mineur. Hij bleef steken bij twaalf, maar het fundament was gelegd voor een project dat in drie fasen tot voltooiing zou komen en uiteindelijk resulteerde in de Douze Études d'exécution transcendante. Ze kwamen tot stand via een omweg: in 1837 werkte Liszt zijn jeugdige probeersels uit tot een nieuw project van fantasmagorische proporties, de '24 Grandes Études'. Opnieuw bleef de teller bij twaalf steken, en de moeilijkheidsgraad was dusdanig dat alleen Liszt in staat was om ze te spelen. Dus maakte de componist in 1851, toen hij zelf al met concerteren was gestopt een nieuwe versie als uitdaging aan zijn collega's en leerlingen, de Douze Études d'exécution transcendante, waarbij hij tevens de individuele études van namen voorzag. In die versie geldt het werk tot op de dag van vandaag als de parnassus van het pianorepertoire. Alleen de allergrootsten konden en kunnen er zich aan wagen, al mogen we wel constateren dat de nieuwe generaties pianisten zich langs Darwiniaanse wetten ontwikkelen en tot steeds virtuozer hoogstandjes in staat zijn. Waren er vroeger slechts een handvol pianisten die zich aan deze klus waagden, vandaag de dag komen ze met dozijnen uit alle hoeken van de wereld om hun kunsten te vertonen. De cd catalogus legt er geduldig verslag van.

In de loop van de discografische geschiedenis zijn er twee pianisten die gezorgd hebben voor opnamen die decennialang als toetssteen hebben gegolden: Claudio Arrau (1977, Philips) en Jorge Bolet (1986, Decca). Sinds 1995 mogen we Boris Berezovsky aan dat illustere gezelschap toevoegen, zijn registratie werd op Apex heruitgebracht. Na minstens een dozijn recentere uitgaven presenteert het label Myrios nu een studioregistratie van de Russische pianist Kirill Gerstein (1979). Gerstein is bepaald geen kleine jongen, in 2010 ontving hij de Gilmore Artist Award. Een vierjaarlijkse onderscheiding op voordracht (dus zonder wedstrijd), met een respectabel prijzengeld: $ 300.000. Twee eerdere cd's heb ik hier besproken.

Heel kort door de bocht mag men vaststellen dat de Études de neiging hebben om te verworden tot circuskunsten voor klavierleeuwen. Daar is op zich niets mis mee, wanneer de techniek dienaar blijft van de muziek en de uitdaging die gesteld wordt niet beantwoordt in termen van luider en sneller. Waar dat toe kan leiden kunt u gemakkelijk vaststellen door een kijkje te nemen op YouTube. Daar zijn live-opnamen te bewonderen van Boris Berezovsky waarbij uit de misslagen hele nieuwe études gecomponeerd zouden kunnen worden. Niettemin zijn het fascinerende momentopnamen die ons ook deelgenoot maken van de hypnotiserende werking die van muziekmaken op dit niveau uit kan gaan.

De studio-opnamen van Arrau en Bolet laten nog het beeld horen van grote virtuozen die hun best doen om de materie naar hun hand te zetten, en daar zeker in slagen, maar ook niet veel meer dan dat. Wie daarna overschakelt naar de wereld van Kirill Gerstein waant zich toch even op een andere planeet. Hier wordt in de allereerste plaats muziek gemaakt - techniek lijkt bijzaak en staat geheel in dienst van de lyriek. Waar Arrau zich in de laatste - en volgens insiders moeilijkste - étude (Chasse-neige) voortsleept van maatstreep naar maatstreep, trekt Gerstein één lange soepele slalom door het hele traject. Ook de hondsmoeilijke vierde étude, Mazeppa, die voor drie handen geschreven lijkt, weet hij de triolenfiguurtjes tot de laatste millimeter uit te spelen en boetseert hij de frases met gemak. Vergelijk dat eens met Alice Sara Ott op DG, die consequent de laatste noten van die figuurtjes wegmoffeld, een vorm van sjoemelen die ook andere pianisten niet vreemd is. Wel is het boeiend om vast te stellen dat de étude die Gerstein op YouTube voor de WDR (foutloos, zie de link hierboven) inspeelde heel wat minder ontspannen klinkt dan de versie die we op de cd horen. Niets menselijks is hem vreemd.

Dit is niet alleen een technisch perfecte, maar in muzikaal opzicht superieure vertolking van Liszts parnassus. De opnamekwaliteit sluit zich daarbij aan, met ruimte voor atmosfeer - inclusief zachte kreuntjes van de pianist - en aandacht voor de kleinste details in dit enorme spectrum, waarbij de piano echt van de laagste tot de hoogste snaar wordt uitgewoond. Een meeslepende luisterervaring.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links