CD-recensie
© Siebe Riedstra, oktober 2009
 |
Kagel: Strijkkwartet nr. 4 (1993).
Keuris: Strijkkwartet nr. 1 (1982).
Lagos Ensemble.
Turtle Records TR75531 • 47' • (sacd)
Het Lagos Kwartet is een van de vele jonge strijkkwartetten die Nederland de afgelopen jaren rijker is geworden. Denk aan het Matangi, Rubens, Van Dingstee, Franciscus, om er maar een paar te noemen. Inmiddels is het Lagos Kwartet van koers veranderd en presenteert het zich op deze cd als het Lagos Ensemble. Pianist Jeroen Sarphati is tot de gelederen toegetreden om op die manier ook de rijke literatuur voor pianotrio en pianokwartet te kunnen exploreren. Op deze cd wordt de vaste kern van violisten Ron de Haas en Jan Koomen naast cellist Sebastiaan de Rode bijgestaan door een gastlid, de altiste Kyra Philippi. En zo werd het dus toch weer een strijkkwartet.
Twee kwartetten presenteren ze op deze schijf: het vierde van de Argentijns-Duitse componist Mauricio Kagel (1931-2008), en het eerste van de Nederlander Tristan Keuris (1946-1996). Jammer dat ze het daarbij hebben gelaten, met ruim drie kwartier is dit geen welgevulde cd, maar daar is in de prijssteling rekening mee gehouden.
 |
|
| Mauricio Kagel |
De muzikale doe-het-zelver Mauricio Kagel heeft vooral naam gemaakt met zijn theatrale manier van werken. Zijn extraverte componeerstijl roept niet direct associaties op met het kleinschalige strijkkwartet. Toch voltooide hij in 2006 zijn vijfde en laatste kwartet. Daar waren in 1993 een vierde, in 1988 een derde, en in 1967 het strijkkwartet I/II aan voorafgegaan. De complete strijkkwartetten van Kagel op geluidsdrager zijn vooralsnog een illusie, en daarom alleen al is deze cd meer dan welkom.
In het vierde kwartet bedient Kagel zich van tonale middelen om zijn boodschap – de humoristische dubbele bodem die vooral met ernst moet worden gebracht – over te brengen. Met enige gemakzucht zou je hem daarmee in deze fase onder de postmodernisten kunnen scharen. Het resultaat laat zich echter maar moeilijk onder woorden brengen. Kagel bedient zich nog steeds van zijn vertrouwde montagetechniek, een werkwijze die ongetwijfeld door zijn ervaring als filmmaker is ingegeven. Maar dan wel met gebruikmaking van een traditionele uitgeschreven notatie, waardoor het beeld ontstaat van een vocabulaire die overbekend klinkt, maar op de meest onverwachte momenten toch weer het vloerkleed onder je voeten vandaan trekt. De boertige leut van weleer heeft plaatsgemaakt voor fijnzinnige humor – het strijkkwartet waardig.
 |
|
| Tristan Keuris (foto © Friso Keuris) |
Tristan Keuris (1946-1996) heeft ondanks zijn veel te vroege afscheid van dit leven een veelzijdig en volwassen oeuvre nagelaten, waarvan twee strijkkwartetten deel uitmaken, op korte afstand van elkaar gecomponeerd, in 1982 en 1985. Het eerste kwartet was een opdrachtwerk van de Johan Wagenaarstichting voor het Orlando Kwartet, het tweede ontstond in opdracht van de NOS voor het Raphael Kwartet (Atacca Babel 8948).
De muzikale blokkendoos van Mauricio Kagel staat in scherp contrast tot de doorwrochte grammatica van Tristan Keuris. Ieder detail in diens partituur heeft te maken met wat voorafging en wat nog gaat komen. Ook in muziekhistorisch opzicht: Haydn, Beethoven en Bartók zijn kennelijk grondig bestudeerd. Toch is het taalgebruik in dit eerste kwartet volstrekt origineel en blijft het vakmanschap van de eerste tot de laatste maat verbazen.
Het Lagos Ensemble mag in zijn naamgeving misschien klinken als een gelegenheidsformatie, deze opname bewijst dat ze de naam Lagos Kwartet ten onrechte hebben opgegeven. Er wordt op het scherp van de snede gemusiceerd, uiterst genuanceerd en in volmaakte eendracht. De opname sluit daarbij perfect aan. De toelichting is alleen in het Engels en had helderder gekund.
Goed nieuws voor bewonderaars van Tristan Keuris: in november 2009 komen de complete werken in een 11-cd box uit op QuattroLive, het label van de publieke omroep.