CD-recensie

© Siebe Riedstra, februari 2019

Armas Järnefelt (1869-1958) was de broer van Aino Sibelius-Järnefelt, de echtgenote van Jean Sibelius (1865-1957); beide mannen waren hun leven lang dikke vrienden. Waar Sibelius al jong van het componeren zijn beroep wist te maken combineerde Järnefelt aanvankelijk schrijven met dirigeren. Uiteindelijk gaf hij het componeren op ten gunste van een succesvolle carrière als dirigent van vooral de Koninklijke Opera in Stockholm. Als componist was hij met name actief tussen 1890 en 1904, waarbij twee werkjes eruit springen die repertoire gehouden hebben: een kort Preludium voor orkest (1900) en een Berceuse voor viool en orkest (1904).

In 1919 genoot Järnefelt een glanzende reputatie als chef van de opera in Stockholm, waar hij de Ring en Parsifal van Wagner introduceerde. Om die reden werd hij door filmmaker Mauritz Stiller gevraagd om de muziek te schrijven bij de stomme film Het Lied van de Scharlaken Bloem, de eerste film met internationale allure uit dat deel van Europa. Wanneer een operadirecteur de muziek verzorgde gaf dat een extra cachet aan de gebeurtenis, zeker wanneer de componist zelf bij de première zijn muziek dirigeerde. Chique bioscopen hadden in die tijd een orkestbak waarin een orkest de muziek bij de film verzorgde - in de goedkopere filmhuizen moest men het stellen met een pianist. Sjostakovitsj is een goed voorbeeld van een tiener die zo het brood voor de familie verdiende.

De film gaat heel kort door de bocht over een Don Juan-achtig type dat op het rechte pad terecht komt door met een keurig meisje te trouwen dat erfgename is van een groot landgoed. Voor het zover is beleeft hij de nodige avonturen, die in de film verdeeld zijn in zeven episodes, die naar goed stomme-film-gebruik met een kaartje worden aangekondigd. De cd-indeling heeft deze indeling overgenomen, en dat is eerlijk gezegd niet een goed idee geweest. Waar we bij een partituur als die van de Alpensymfonie gemakkelijk op dertig tracks worden getrakteerd moeten we het hier met zeven tracks stellen, verdeeld over twee cd's. De tracks hebben een lengte die varieert van negen tot zeventien minuten. Het gevolg is dat men als luisteraar zonder de beelden geen idee heeft wat er aan de hand is. Een duidelijk voorbeeld levert track drie van de tweede cd, waarop te horen is dat Järnefelt goed geluisterd heeft naar Sibelius, maar ook voortreffelijk op eigen benen kan staan.

De oorspronkelijke partituur - uiteraard voor een beperkt bakorkestje met invulpartijen voor piano en harmonium - was lange tijd zoek. Ze is hier te horen in een redactie van Jani Kyllönen en dirigent van dienst Jaakko Kuusisto. Volgens de toelichting hebben ze zich gehouden aan de oorspronkelijke orkestratie (de warme strijkersklank suggereert een iets uitgebreidere bezetting). Volgens diezelfde toelichting werd deze versie gebruikt bij een screening van de film, terwijl we daar ook lezen dat de originele film niet meer bestaat en deze muziek op haar beurt weer aan de film moest worden aangepast.

De muziek op deze cd biedt een verwarrende hoeveelheid aan stijlen, zoals gebruikelijk bij dit medium. Obligate volksdansjes, fluitspelende herders, psalmgezang uit de verte, het is er allemaal, en het wordt boeiend afgewisseld met muziek die emoties moet ondersteunen en geheel op eigen benen kan staan voor de verplichte momenten. Interessant voor de ingewijden in deze materie, verwarrend voor de nieuwsgierige muziekliefhebber die graag meer wil weten over de componist Järnefelt. Die wordt beter bediend op een cd van het label BIS, eveneens gedirigeerd door Jaakko Kuusisto, maar nu met het Lahti Symphony Orchestra (BIS-CD-1753), met drie volwassen partituren plus de geliefde Berceuse.

In de filmmuziek levert het orkest van Gävle (zo'n tweehonderd kilometer ten noorden van Stockholm) onder Jaakko Kuusisto een uitstekende prestatie, die bovendien schitterend is opgenomen.

index