CD-recensie

© Siebe Riedstra, september 2021

Het rijtje wereldbekende Tsjechische componisten loopt van Smetana via Dvorak en Janáček naar Bohuslav Martinů. Martinů overleed in 1959, en het is dus tijd om eens te kijken naar een eventuele opvolger. Enig googelen levert al snel de conclusie op dat er geen overtuigende winnaar is, maar dat één naam eruit springt: die van Karel Husa. Husa won niet alleen een Grawemeyer Award en een Pulitzer Prize, zijn Music for Prague 1968 werd in de Verenigde Staten honderden keren uitgevoerd en is in de versie voor blaasorkest nog steeds een vast bestanddeel van het repertoire. Er is wel een klein probleem: Husa is een geboren Tsjech, maar zijn professionele carrière speelde zich in Amerika af. Sterker nog: hij werd lange tijd door de communistische machthebbers in zijn geboorteland gemeden als de pest.

Karel Husa werd geboren in 1921, en studeerde compositie en orkestdirectie (bij Vaclav Talich) aan het Praags Conservatorium. Tussen 1946 en 1951 studeerde hij met een beurs van de Franse regering in Parijs compositie bij Arthur Honegger en orkestdirectie bij Jean Fournet. In 1954 verkreeg hij een aanstelling als docent aan de Cornell University in Ithaca in de staat New York. Tot aan zijn pensionering in 1992 doceerde hij daar compositie, directie en orkestratie; in 1959 werd hij Amerikaans staatsburger. Husa overleed in 2016.

Net als alle grote universiteiten en colleges in de Verenigde Staten beschikt Cornell University over een eigen wind symphony. Voor die formatie, die hij ook regelmatig dirigeerde, schreef Husa zijn twee bekendste werken: Music for Prague 1968 en Apotheosis of this Earth. Uit de keuze van de onderwerpen blijkt Husa's grote bezorgdheid om de toekomst van de mensheid en meer in het bijzonder de penibele situatie van zijn geboorteland. De inval in 1968 in Praag door de Russische troepen spoorde hem aan tot een vlammend muzikaal protest. Aanvankelijk geschreven voor blazers maakte Husa in 1970 een versie voor symfonieorkest, die door alle grote Amerikaanse orkesten is gespeeld. Wat zeker tot het succes van deze partituur heeft bijgedragen is het citaat van het Hussitische strijdlied dat ook een elementaire rol speelt in Ma Vlast van Smetana.

In 1994 verscheen op het label Marco Polo een cd waarop bijna hetzelfde repertoire als op de hier te bespreken cd werd gespeeld door het Slovak Radio Symphony Orchestra onder een onbekende Amerikaanse dirigent, Barry Kolman. Er wordt zeker niet onverdienstelijk gespeeld, maar er is één belangrijk verschil, dat tegelijk het unique selling point van de nieuwe uitgave is. Van de Drie Fresco's die Husa in 1946/7 schreef als leerling van Honegger nam hij alleen de partituur van het eerste deel mee naar Amerika, en dus werd het werk gepubliceerd als een eendelig Fresque. Later zou Husa dat deel ook bewerken voor blaasorkest als Al Fresco en zo is het ook verschillende malen opgenomen, zie YouTube. Inmiddels is de driedelige partituur weer tevoorschijn gekomen en blijken de drie Fresco's kenmerkend voor het naoorlogse componeren van die jaren: behalve de invloed van Honegger horen we een (uiteraard toevallige) verwantschap met het Concert voor Orkest van Lutoslawski. Van de drie werken op deze cd is deze partituur zonder meer de meest verrassende en een belangrijke discografische première.

Het Praags Symfonie Orkest, dat vaak opereert onder de toevoeging FOK (Film-Opera-Koncert) is naast de Tsjechische Filharmonie het tweede kwaliteitsorkest van de hoofdstad. Tomas Brauner (1978) is er vanaf het seizoen 2020/21 chef-dirigent en dit is maakt zo te zien zijn eerste opname met zijn eigen orkest. Een in alle opzichten uiterst verzorgd discografisch debuut dat een gouden randje krijgt door de wereldpremière van de Drie Fresco's.

index