CD-recensie
© Siebe Riedstra, oktober 2023
(Ten) Holt: Canto Ostinato Simeonkwartet (vier piano's) |
De toelichting bij deze uitgave, van de hand van Marcel S. Zwitser, is gedateerd 24 januari 2023: de honderdste verjaardag van de geboorte van Simeon ten Holt. Zwitser voegt daaraan nog een tweede jubileum toe, de vijftigste verjaardag van Canto Ostinato. Daarvoor moest hij wel een beetje smokkelen, want de wereldpremière van Canto vond na een lange ontstaansgeschiedenis plaats in 1979.
Simeon ten Holt mag de uitvinder van het Bergense minimalisme heten. Hij werd in die plaats geboren als zoon van kunstschilder Henri F. ten Holt, kwam er onder de hoede van dorpsgenoot-componist Jacob van Domselaer en vestigde zich er als zelfstandig componist. Eerst in een verbouwde bunker uit de Tweede Wereldoorlog, later in een piepklein boerenhuisje. Hij ontdekte zijn eigen versie van de repetitieve, tonale en trance verwekkende muziek met de piano als bron en motor gedurende de jaren 1970, de tijd van de opkomst van de minimal music. Dat zijn muziek simpel klinkt is natuurlijk de reden waarom ze zo aanspreekt, maar dat simplisme verdwijnt zodra je de papieren noten ziet. Dan merk je pas wat voor een eindeloos gepuzzel aan het opschrijven moet zijn voorafgegaan.
De discografische zegetocht van Canto Ostinato begon in 1996 met een uitvoering op het label Emergo, waarvan er in no time tienduizenden exemplaren over de toonbank gingen. Dat was in een versie voor twee piano's, op een cd van vijfenzeventig minuten, met de pianisten Kees Wieringa en Polo de Haas. Zij openden de deuren voor een vloedgolf aan opnamen, voor alle mogelijke bezettingen, van harp tot saxofoon octet en van één tot vier toetsinstrumenten, waaronder orgel en marimba.
Het Simeonkwartet werd in 1996 opgericht en richt zijn aandacht in de eerste plaats op de werken die Simeon ten Holt componeerde voor de bezetting met vier piano's: Canto Ostinato (1973-79), Lemniscaat (1983), Horizon (1985) en Meandres (1999). Het Simeonkwartet verzorgt jaarlijks een uitvoering van Canto in de Buitensociëteit te Zutphen. Drie van de leden van het Simeonkwartet zijn werkzaam als pianodocent in Zutphen: Emil Engel, Cathelijne Maat en Esther Scheerders; Jacobus den Herder (1985) werd geboren in Zutphen.
Met deze cd gaat een oude wens van het kwartet in vervulling, die resulteert in een nieuwe opname die zich onderscheidt door een paar opvallende kenmerken. In de eerste plaats gaat het hier (als ik het goed heb ) voor het eerst om een opname die niet live, maar onder studio omstandigheden tot stand is gekomen. Bovendien op een bijzonder viertal instrumenten: straight strung (parallel besnaarde) piano's van Chris Maene. Voor zover je bij Canto Ostinato van een interpretatie kunt spreken valt direct op dat er gekozen is voor een sneller tempo dan we gewend zijn. Op de laatste bladzijde van het boekje worden een aantal uitgaven van Canto op het label Et'cetera aangeprezen, waaronder bovengenoemde gelauwerde eerste uitgave op Emergo (KTC 1367) en een uitvoering op vier piano's die in 2003 in een box van de Wereldomroep verscheen (KTC 1317). In de tussenliggende jaren was er overigens nog een pianokwartet dat zich voor Ten Holt inspande: het Rondane Kwartet. Opgericht in 2002 en opgeheven in 2022 zorgden zij voor live-opnamen in eigen beheer (die hier zijn besproken).
Het Simeonkwartet is in bijna dertig jaar hoorbaar vergroeid met Ten Holts magnum opus en zorgt, uiteraard mede door de vier schitterende instrumenten van Chris Maene voor unieke en geheel eigen inzichten in een werk dat zich nu al een aantal decennia weet staande te houden als het meest gespeelde werk in de Nederlandse klassieke muziekpraktijk. Om de componist zelf te citeren: Je hebt Simeon ten Holt en dan heb je de rest.